Η πρόσφατη κρίση στη Γεωργία επανακαθόρισε τις ισορροπίες στον Καύκασο και έθεσε δύο παλιά προβλήματα σε νέα βάση: την ενεργειακή εξάρτηση της Ευρώπης από τη Ρωσία και τον «δούρειο ίππο» των παλαιών εκκρεμοτήτων που ανά πάσα στιγμή μπορούν να επανέλθουν στο προσκήνιο βίαια και να υπονομεύσουν τη σταθερότητα και την ασφάλεια.
Και αν για το ενεργειακό «μεγάλο παιχνίδι» των αγωγών η Μόσχα βρίσκεται απέναντι στην Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες, οι ίδιοι παίκτες συγκλίνουν στην αντιμετώπιση της ξεχασμένης σύγκρουσης για το Ναγκόρνο Καραμπάχ. Πρώτη φορά Ρώσοι και Αμερικανοί, Ευρωπαίοι και Τούρκοι, ο καθένας για τους δικούς του λόγους, πιέζουν προς την ίδια κατεύθυνση: να λυθεί το σοβαρό αυτό πρόβλημα.
* Τον Σεπτέμβριο ο τούρκος πρόεδρος Αμπντουλάχ Γκιουλ έκανε την...πρώτη μετά από δεκαετίες επίσκεψη στο Ερεβάν, μια πρωτοβουλία που σηματοδοτεί την προσπάθεια της Τουρκίας να ομαλοποιήσει τις σχέσεις της με την Αρμενία.
* Στις 17 Οκτωβρίου ο αμερικανός υφυπουργός Εξωτερικών, Ντάνιελ Φριντ, επισκέφθηκε το Ερεβάν και δήλωσε αισιόδοξος για το Καραμπάχ είναι πλέον πιθανή, ίσως και μέσα στο 2009.
* Στη συνέχεια πήρε τη σκυτάλη η Μόσχα, που στο παρελθόν είχε υποστηρίξει μονομερώς την Αρμενία στη διαμάχη της με το Αζερμπαϊτζάν. Ο πρόεδρος Ντιμίτρι Μεντβέντεφ φαίνεται να παίρνει μια πιο ισορροπημένη στάση και να προσεγγίζει το Μπακού.
* Στις 2 Νοεμβρίου ο Μεντβέντεφ έφερε στη Μόσχα τον αζέρο πρόεδρο Ιλχάμ Αλίεφ και τον αρμένιο πρόεδρο Σερζ Σαργκασιάν για συνομιλίες. Υπέγραψαν μάλιστα κοινή διακήρυξη, το πρώτο έγγραφο που έχει υπογραφές και από τις δύο χώρες μετά την κατάπαυση του πυρός στο Καραμπάχ, το 1994.
Το πολιτικό πλαίσιο ήδη υπάρχει, από τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, και η πρωτοβουλία του Μινσκ, όπως έχει ονομαστεί η ομάδα των χωρών που δραστηριοπούνται για την ειρηνική επίλυση του προβλήματος (μεταξύ των οποίων ΗΠΑ, Ρωσία, Τουρκία, Γαλλία, Γερμανία κ.ά.) περιγράφει σε επίσημο κείμενο το περίγραμμα της λύσης: Να αποχωρήσουν τα ξένα στρατεύματα από τα κατειλημμένα αζέρικα εδάφη, που θα γίνουν αποστρατικοποιημένη ζώνη, να αναπτυχθούν ειρηνευτικές δυνάμεις στο διάδρομο του Λατσίν, περιοχή που ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν και συνδέει την Αρμενία με τα εδάφη του περίκλειστου Καραμπάχ, και να επιστρέψουν οι πρόσφυγες στις εστίες τους. Το πολιτικό μέλλον του Καραμπάχ θα κριθεί αργότερα με δημοψήφισμα.
Η αυτόνομη περιοχή του Καραμπάχ, που κατοικείται στη συντριπτική της πλειοψηφία από Αρμένιους, αλλά ανήκει στο Αζερμπαϊτζάν διακήρυξε μονομερώς την ανεξαρτησία της από το Μπακού την περίοδο που διαλυόταν η Σοβιετική Ενωση, και ύστερα από έξι χρόνια συγκρούσεων και 25.000 νεκρούς συν τη μαζική εκδίωξη των αζέρων κατοίκων, υπεγράφη εκεχειρία.
Μετά τον πόλεμο (με τη Ρωσία να βοηθάει στρατιωτικά την Αρμενία) η νεαρή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν βρέθηκε να έχει χάσει το 20% των εδαφών της και να φιλοξενεί ένα εκατομμύριο πρόσφυγες, σε σύνολο πληθυσμού 8,5 εκατομμυρίων.
Η ειρηνική επίλυση της διαμάχης για το Καραμπάχ θα συνεισφέρει αποφασιστικά στη σταθερότητα του Καυκάσου, όμως προϋπόθεση είναι να κάνουν και οι δύο πλευρές συμβιβασμούς. Πιο «επώδυνο» είναι το τοπίο στο Ερεβάν, όπου η αντιπολίτευση αλλά κυρίως οι Αρμένιοι της διασποράς αρνούνται κάθε υποχώρηση. Ομως, όπως σχολίασε σύμβουλος του προέδρου του Αζερμπαϊτζάν, «αυτοί δεν ζουν στην Αρμενία, δεν είναι άνεργοι, δεν υποφέρουν από το εμπάργκο».
ΝΙΚΟΛΑΣ ΖΗΡΓΑΝΟΣ
ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 30/11/2008
Δευτέρα 1 Δεκεμβρίου 2008
Ναγκόρνο Καραμπάχ: Το άλλο Κόσοβο στον Καύκασο
