Η διανόηση τώρα εγκαταλείπει τον Ερντογάν, ενώ το 2007 είχε σταθεί στο πλάι του

Του Αλεξανδρου Μασσαβετα
To 2007 ήταν η χρονιά της μεγάλης σύγκρουσης μεταξύ της πρώτης κυβέρνησης του Ταγίπ Ερντογάν και των κεμαλικών κέντρων εξουσίας στη δικαιοσύνη, το στράτευμα και τη γραφειοκρατία. Το έτος εκείνο ανέδειξε, έπειτα από πολύμηνες απειλές εκτροπής, ογκώδη συλλαλητήρια και το «διάγγελμα στο Διαδίκτυο» του γενικού επιτελείου, τον Αμπντουλάχ Γκιουλ στην προεδρία και τη δεύτερη κυβέρνηση Ερντογάν στη διακυβέρνηση.
Στη νίκη αυτή του Ερντογάν και του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ), που κατέλαβε ποσοστό 47% στις εκλογές του Ιουλίου 2007, σημαντικό ρόλο έπαιξε η...υπέρ του ΑΚΡ σταυροφορία της συντριπτικής πλειοψηφίας των προοδευτικών διανοουμένων της χώρας. Το 2008, οι εν λόγω διανοούμενοι εγκατέλειψαν το ΑΚΡ, απογοητευμένοι από σειρά εσφαλμένων κομματικών επιλογών. Μετά την αποτυχία του «έμμεσου πραξικοπήματος», στο οποίο θα οδηγούσε τη χώρα μια δικαστική απαγόρευση του κόμματος, οι διανοούμενοι έδωσαν τέλος στη συστράτευσή τους.
Οι φιλελεύθεροι Τούρκοι στοχαστές απορρίπτουν τον εθνικισμό και την αρτηριοσκλήρωση του κεμαλισμού, ενώ ταυτόχρονα διατηρούν απόσταση από τη θρησκοληψία του ΑΚΡ (οι περισσότεροι, εξάλλου, είναι άθεοι). Η εν λόγω προοδευτική διανόηση είναι ολιγάριθμη, ενώ δεν διατηρεί αυτόνομη πολιτική οργάνωση. Δραστηριοποιείται, ωστόσο, στα ιδιωτικά πανεπιστήμια, ενώ έχει μεγάλη επιρροή σε σημαντικό τμήμα του Τύπου. Ο διεθνισμός, οι δημοκρατικές θέσεις, ο ρασιοναλισμός αποτελούν τα χαρακτηριστικά της και έχουν πια επηρεάσει σημαντικά τον δημόσιο διάλογο στη χώρα. Παρά το μικρό της μέγεθος, έχει δυσανάλογα μεγάλη επιρροή
Η στήριξη του ΑΚΡ από την προοδευτική διανόηση το 2007, αλλά και κατά τη διάρκεια της δικαστικής του περιπέτειας το 2008, υπήρξε κίνηση τακτικής.
Η ομάδα θεώρησε -και δικαίως- πως στη σύγκρουση μιας εκλεγμένης κυβέρνησης με «μη εκλεγμένα κέντρα εξουσίας» και τον στρατό, έπρεπε να συνταχθεί κατά των τελευταίων. Προείχε ο οριστικός εξοβελισμός των ενστόλων από τον δημόσιο βίο. Τότε μόνο οι φιλελεύθερες φωνές θα μπορούσαν να προωθήσουν τη δική τους ατζέντα: ενίσχυση των ατομικών δικαιωμάτων και αντίκρουση των κρατικών θέσεων για τις μειονότητες και την πρόσφατη ιστορία.
Εξάλλου, το ΑΚΡ κατά την πρώτη του θητεία ολοκλήρωσε αξιόλογο μεταρρυθμιστικό έργο και ταυτίστηκε με τις ενταξιακές διαπραγματεύσεις, τη φιλελευθεροποίηση της νομοθεσίας και το άνοιγμα της τουρκικής οικονομίας και κοινωνίας.

Η δεύτερη θητεία του τους απογοήτευσε
Πριν από τις εκλογές του 2007, το κόμμα υποσχόταν ότι πρωταρχική του προτεραιότητα ήταν η κατάρτιση ενός νέου Συντάγματος, που θα αντικαθιστούσε το παρόν της χούντας Εβρέν και θα κατοχύρωνε τις ελευθερίες κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα.
Για τους υπέρμαχους των ελευθεριών, η δεύτερη θητεία του ΑΚΡ αποτελεί μεγάλη απογοήτευση. Ο πρωθυπουργός και το κόμμα τους προσέβαλαν, επιδεικνύοντας στάση μεροληπτική και αλαζονική. Ο Ερντογάν θεώρησε ότι η ανανεωμένη και ενισχυμένη λαϊκή εντολή του Ιουλίου 2007 του έδινε το ελεύθερο να κυβερνήσει τη χώρα μονοκρατορικά. Παρά τις προεκλογικές του υποσχέσεις περί νέου Συντάγματος, το σχέδιο γρήγορα ετάφη. Το ΑΚΡ προχώρησε σε μια και μόνη συνταγματική τροποποίηση, που στόχευε να επιτρέψει στις φοιτήτριες να φέρουν ισλαμικές μαντίλες.

Ορθώνουν ανεξάρτητη φωνή, πλέον
Πολλοί φιλελεύθεροι εξεμάνησαν, καθώς ο Ερντογάν ειρωνευόταν ταυτόχρονα τους εκπροσώπους γυναικείων ομάδων και των Αλεβιτών και τα αιτήματά τους. Θρησκευτικές και εθνικές μειονότητες, γυναίκες, ομοφυλόφιλοι και άλλες ομάδες χρήζουσες προστασίας δεν είδαν ανταπόκριση στα αιτήματά τους. Κατέστη προφανές ότι για τον Ερντογάν οι μεταρρυθμίσεις και οι ελευθερίες αφορούσαν μόνο την εκλογική του βάση.
Με την απομάκρυνση του κινδύνου δικαστικού λουκέτου στο ΑΚΡ έληξε και η περίοδος χάριτος που οι διανοούμενοι είχαν δώσει στο κόμμα. Δεν συντρέχει πλέον λόγος άνευ όρων στήριξής του, καθώς και το έμμεσο πραξικόπημα απεφεύχθη.
Απογοητευμένοι από την απόδοσή του το 2008, οι φιλοπρόοδοι της Τουρκίας αποφάσισαν πλέον να ορθώσουν ανεξάρτητη φωνή. Τα χέρια τους έλυσε και η εξάρθρωση, το 2008, της εθνικιστικής ομάδας Εργκένεκον, που με παρενόχληση και απειλές προσπαθούσε να τους φιμώσει. Η νέα τακτική δυναμικής και αυτόνομης πρωτοβουλίας αποτυπώνεται στην απόφαση υπογραφής ανοικτής επιστολής στο Διαδίκτυο, με την οποία οι υπογράφοντες ζητούν, ο καθένας προσωπικά, συγγνώμη από τους Αρμενίους για την τραγωδία του 1915 (Ζητώ Συγγνώμη – www. ozurdiliyorum. com).
Η πρωτοβουλία χτυπάει το σοβαρότερο ταμπού του τουρκικού κράτους -την εκκαθάριση των Χριστιανών της Μικράς Ασίας κατά τη δημιουργία του- και το μήνυμα είναι προφανές: οι διανοούμενοι θα κινούνται εφεξής μόνοι και κάθε παραστράτημα της κυβέρνησης προς τη ρητορεία των εθνικιστών και του στρατεύματος θα λαμβάνει τη δέουσα απάντηση.
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

infognomonpolitics