William Hale
Turkey the US and Iraq
Του Χρήστου Ιακώβου
Η Αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003 επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, με απρόβλεπτο μάλιστα τρόπο. Για να κατανοήσει κανείς το νέο πλαίσιο των Αμερικανοτουρκικών σχέσεων θα πρέπει να λάβει υπόψη από τη μια τη ζωτική σημασία που είχε η συμμαχία της Τουρκίας με τις ΗΠΑ από τις πρώτες μέρες του Ψυχρού Πολέμου και από την άλλη την σθεναρή αντίδραση της Τουρκίας στην Αμερικανική εισβολή στο Ιράκ. Αυτή η πραγματικότητα οδήγησε την Τουρκική εξωτερική πολιτική σε σκληρά διλήμματα, σε αντιφάσεις έναντι της Αμερικανικής γεωστρατηγικής στη Μέση Ανατολή και σε αποφάσεις επαναπροσδιορισμού των προσανατολισμών της. Η μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζει μετά το 2003 η Τουρκία είναι να διατηρήσει τις καλές σχέσεις με την υπερδύναμη ενώ ταυτόχρονα να αποτρέψει γεωπολιτικές εξελίξεις στο μεταπολεμικό Ιράκ που θα μπορούσαν να θέσουν απειλές κατά της ασφάλειάς της.
Στο βιβλίο του ο καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, William Hale, εξετάζει την πορεία των σχέσεων μεταξύ της Τουρκίας, των ΗΠΑ και του Ιράκ, από τη δεκαετία του 1920 και εντεύθεν, προκειμένου να εξηγήσει την αλλαγή στην Τουρκική εξωτερική πολιτική τα τελευταία χρόνια. Ο Hale εντοπίζει μια σειρά παραγόντων που επηρεάζουν την Τουρκική εξωτερική πολιτική μετά το 2003, όπως το θέμα των συνόρων, το πολιτικό μέλλον του Ιράκ, η κατανομή των υδάτων των ποταμών κά. Πιο σημαντικό όμως, ο συγγραφέας θεωρεί το Κουρδικό ζήτημα το οποίο προκαλεί ανησυχίες σε ό,τι αφορά τις παραστάσεις που έχει το Τουρκικό κράτος τόσο για την εθνική του ασφάλεια όσο και για την ασφάλεια στην περιοχή. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο συγγραφέας εξηγεί γιατί: α) η Τουρκία υποστήριζε μετά τον πρώτο Πόλεμο στον Κόλπο αλλαγή του καθεστώτος Σαντάμ Χουσείν μέσω πραξικοπήματος και όχι αλλαγή καθεστώτος μέσω εξωτερικής στρατιωτικής επέμβασης καθώς επίσης, β) επίλυση του κουρδικού προβλήματος στο Ιράκ με άμεσες συνομιλίες μεταξύ Κούρδων και Βαγδάτης χωρίς διεθνή διαμεσολάβηση. Οι λόγοι είναι απλοί. Για το δε πρώτο σημείο, η Άγκυρα φοβόταν ότι εξωτερική παρέμβαση θα οδηγούσε σε κατάρρευση του Ιράκ, ως γεωγραφικής ενότητας, με αποτέλεσμα να εκκολαφθούν συνθήκες δημιουργίας Κουρδικού κράτους, με τις όποιες αρνητικές επιπτώσεις για την ασφάλεια της Τουρκίας. Σε σχέση με το δεύτερο σημείο, η Άγκυρα ήθελε να αντιμετωπιστεί το Κουρδικό ζήτημα ως εσωτερικό πρόβλημα του Ιράκ για να αποφευχθούν δύο αρνητικές γι’ αυτήν εξελίξεις: πρώτον να μην μετατραπεί το Κουρδικό σε περιφερειακό πρόβλημα και να επηρεάσει την Τουρκία και δεύτερον να μην δημιουργηθεί ένα προηγούμενο επίλυσης του προβλήματος μέσω εδαφικής απόσχισης, κάτι το οποίο μελλοντικά θα λειτουργήσει ως πρότυπο για τους Κούρδους της ΝΑ Τουρκίας.
Τέλος, ο Hale πιστεύει ότι παρά την κρίση που επικρατεί σήμερα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις, η ένταξη της Τουρκίας στην ΕΕ θα ενισχύσει την ταυτότητά της ως δημοκρατικoύ κράτους. Αυτό θα βοηθήσει να παρουσιάζεται ως πολιτικό μοντέλο προς εξαγωγή στο μουσουλμανικό κόσμο και ως εκ τούτου θα συνεχίσει να παραμένει πολύτιμος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή. Δεν εξηγεί, όμως, πώς η Τουρκία θα συμφιλιωθεί με την ιδέα ενός οιονεί Κουρδικού κράτους, προστατευόμενου από τις ΗΠΑ, στα νοτιοανατολικά σύνορά της και πώς θα αντιμετωπίσει την επανεμφάνιση του Κουρδικού εθνικού κινήματος εντός των συνόρων της. Η πρόβλεψη στρατηγικής πάνω στην υπόθεση του αν και όταν η Τουρκία καταφέρει να καταστεί πλήρες μέλος της ΕΕ δεν μπορεί να δικαιολογήσει και να τεκμηριώσει τα κατηγορηματικά συμπεράσματα του συγγραφέα, τα οποία παρουσιάζουν πολλά κενά.
geopolitics-gr
