Οι δείκτες ανθούν, αλλά τα παιδιά πεινούν

«Εθνική ντροπή» της Ινδίας το άλυτο ως τώρα πρόβλημα του υποσιτισμού, που εμφανίζεται κυρίως στις μικρές ηλικίες

ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ


Oι οικονομικοί δείκτες της Ινδίας καταγράφουν αλματώδη άνοδο, αλλά τα παιδιά της χώρας υποσιτίζονται και υποφέρουν από ασθένειες που σχετίζονται με την κακή διατροφή και την αδυναμία πρόσβασης σε καθαρό, πόσιμο νερό.

Το πρόβλημα του υποσιτισμού - «εθνική ντροπή» το έχει χαρακτηρίσει ο πρωθυπουργός Μανμοχάν Σινγκ - είναι μια τραγική όσο και παράδοξη πραγματικότητα στη σύγχρονη Ινδία.

Δεν είναι μόνο η ανθηρή οικονομία και τα κέρδη από τη βαριά βιομηχανία που θα αρκούσαν για να θρέψουν το σύνολο του πληθυσμού, που ξεπερνά το ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους.

Η παραγωγικότητα της Ινδίας σε γεωργικά προϊόντα (είναι δεύτερη παγκοσμίως στην παραγωγή ρυζιού και τρίτη στην παραγωγή σιταριού) τροφοδοτεί μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά δεν μπορεί να καλύψει τις εγχώριες διατροφικές ανάγκες. Και όλα αυτά όταν το 80% των Ινδών απασχολείται στις αγροτικές καλλιέργειες και στην κτηνοτροφία.

Οι αριθμοί είναι αποκαλυπτικοί: το 42,5% των παιδιών παραμένουν ελλιποβαρή ως την ηλικία των 5 ετών, ο μισός γυναικείος πληθυσμός υποφέρει από αναιμία λόγω ελλιπούς διατροφής, ενώ το 25% των υποσιτιζομένων ανθρώπων στον πλανήτη (συνολικά 230 εκατομμύρια άνθρωποι) ζουν στην Ινδία. Η χώρα κατατάσσεται στην 66η θέση του παγκόσμιου δείκτη υποσιτισμού μεταξύ 88 ανεπτυγμένων και αναπτυσσομένων χωρών.

Τα παράδοξα συνεχίζονται αν αναλογιστούμε ότι παρά τη δραματική κατάσταση, η κυβέρνηση της Ινδίας ξοδεύει ένα εξαιρετικά ισχνό ποσοστό, της τάξεως του 2% του ΑΕΠ, στον τομέα της Υγείας, ενώ τα προγράμματα που υλοποιεί εδώ και δεκαετίες αποδεικνύονται αναποτελεσματικά.

Από το 1975 έχουν τεθεί σε εφαρμογή οι Ολοκληρωμένες Υπηρεσίες για την Ανάπτυξη των Παιδιών (ΙCDS), ένα κυβερνητικό πρόγραμμα ύψους 1 δισ. ευρώ το οποίο στοχεύει στην καταπολέμηση του υποσιτισμού των παιδιών αλλά και των νεαρών γυναικών που βρίσκονται σε αναπαραγωγική ηλικία.

Σε απόλυτα μεγέθη το συγκεκριμένο πρόγραμμα δεν υπολείπεται σε οικονομικούς πόρους καθώς είναι το πλέον πολυδάπανο παγκοσμίως για τον υποσιτισμό. Εκεί που φαίνεται ότι πάσχει είναι στον προσδιορισμό των κατάλληλων στόχων. Επιστήμονες από πολλές ανθρωπιστικές οργανώσεις επισημαίνουν ότι οι δράσεις θα έπρεπε να επικεντρωθούν περισσότερο στην ορθή διατροφή των εγκύων και των βρεφών ηλικίας ως δύο ετών. Πέραν αυτών, το σχέδιο υστερεί στη ριζική αλλαγή των χρονίων συνηθειών του γενικού πληθυσμού που σχετίζονται με τη διατροφή αλλά και τους κανόνες υγιεινής.

Ο Πουρνίμα Μένον, ερευνητής που συμμετέχει στις ομάδες εργασίας του ΙCDS, έχει παρακολουθήσει στενά την εφαρμογή του προγράμματος. Εχει αποκομίσει σημαντικές εμπειρίες για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι φτωχές οικογένειες στις παραγκουπόλεις της Ινδίας, λίγα μέτρα μακριά από τους ουρανοξύστες και τα πολυτελή ξενοδοχεία των εμπορικών κέντρων.

Μια βόλτα στις φτωχογειτονιές της Τζαχαντζιρπούρ, στη Δυτική Βεγγάλη, αρκεί για να αποκαλυφθούν βασικές οργανωτικές αδυναμίες αλλά και λανθασμένες νοοτροπίες του πληθυσμού. Την ώρα που οι εργαζόμενοι στο πρόγραμμα μοιράζουν τόνους ρυζιού στον κόσμο, μεγάλες ποσότητες λαχανικών βρίσκονται πεταμένες εδώ και εκεί στους δρόμους.

Τρανή απόδειξη αυτού που ομολογούν πολλές μητέρες στην Ινδία, ότι δηλαδή δεν γνωρίζουν τι σημαίνει «σωστή διατροφή» για τα παιδιά τους. Για τον λόγο αυτόν έχουν συσταθεί ειδικές ομάδες ενημέρωσης των γονέων, οι οποίες όμως παρουσιάζουν συχνά δραματική υποστελέχωση, συνεπεία της έλλειψης πόρων. Ακόμη περισσότερο, οι ελλείψεις αφορούν και τον στοιχειώδη εξοπλισμό. Ακούγεται σχεδόν κωμικό- είναι όμως απλώς τραγικό- το γεγονός ότι σε κανένα από αυτά τα κέντρα δεν υπάρχουν ζυγαριές για να μετρηθεί το βάρος των παιδιών, στοιχείο απαραίτητο για την παρακολούθηση της εξέλιξης της υγείας τους.

Σε έκθεση για την ανάπτυξη των γυναικών και των παιδιών που παρουσίασε τον περασμένο μήνα το υπουργείο, σημειώνει ότι παρά την αναμφισβήτητη πρόοδο που έχει σημειωθεί στη σίτιση των συγκεκριμένων πληθυσμιακών ομάδων, «η επίδραση στη σωματική ανάπτυξη των παιδιών παραμένει εξαιρετικά βραδεία». Και η συνιστώμενη όμως από τους ειδικούς διατροφή δεν είναι πάντοτε η πλέον κατάλληλη. Στο ίδιο κείμενο αναφέρεται ότι τα αφυδατωμένα άλευρα που μοιράζονται δεν περιέχουν τα απαραίτητα ιχνοστοιχεία και τις βιταμίνες για την ανάπτυξη των παιδιών και των μητέρων τους.

Ενας από τους κορυφαίους οικονομολόγους της εποχής μας, ο Ινδός Αμάρτια Σεν, ο οποίος έχει τιμηθεί με βραβείο Νομπέλ, κάνει λόγο για «ένδεια πολιτικών». Η πείνα που πλήττει μεγάλο μέρος του παιδικού πληθυσμού στην Ινδία δεν αποτελεί προτεραιότητα για τον πολιτικό κόσμο, λέει με θλίψη. Σε αντίθεση με την Κίνα, η οποία αντιμετώπιζε στο πρόσφατο παρελθόν αντίστοιχης έκτασης πρόβλημα, η Ινδία εμφανίζει πολύ περιορισμένη αποτελεσματικότητα καθώς αδυνατεί να θέσει σε εφαρμογή απλές λύσεις: για παράδειγμα τον εμβολιασμό όλων των παιδιών έναντι ιάσιμων ασθενειών ή την παροχή του κοινού στον υπόλοιπο κόσμο ιωδιούχου αλατιού για την πρόληψη εγκεφαλικών βλαβών.

Αλλη μια σημαντική παράμετρος του υποσιτισμού στην Ινδία είναι το γεγονός ότι πολλές φορές το πρόβλημα δεν είναι εμφανές για τις τοπικές κοινωνίες. Καθώς τα βρέφη γεννιούνται ήδη με μικρότερο ύψος από το φυσιολογικό, οι γονείς δεν μπορούν να αντιληφθούν ότι τα παιδιά τους παρουσιάζουν υστέρηση στη σωματική ανάπτυξη. Οι ίδιοι άλλωστε μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου το μέσο ύψος των ενηλίκων μόλις που ξεπερνά το ενάμισι μέτρο.

Οσο «αόρατο» όμως είναι το πρόβλημα για όσους το υφίστανται, άλλο τόσο προφανής είναι η αποτυχία των μέτρων που εφαρμόζονται . «Βλέπω ένα ατελέσφορο σύστημα που προσπαθεί να κάνει κάτι,χωρίς όμως να λύνει το πρόβλημα» λέει ο Πουρνίμα Μένον.

Ο αέναος κύκλος των νέων ασθενειών
Στην πατριαρχική κοινωνία της Ινδίας οι άνδρες έχουν προτεραιότητα στην τροφή με αποτέλεσμα οι γυναίκες να υποφέρουν από έλλειψη βασικών θρεπτικών στοιχείων,όπως βιταμίνες και μέταλλα.Η αναιμία που πλήττει μεγάλο μέρος του γυναικείου πληθυσμού μεταδίδεται στη συνέχεια στα νεογνά,τροφοδοτώντας έναν αέναο κύκλο νέων ασθενειών.Η παιδική αναιμία βρίσκεται σε ποσοστά τρεις φορές υψηλότερα από αυτά της Κίνας,φαινόμενο που οφείλεται σύμφωνα με τους επιστήμονες και στην περιορισμένη λήψη μητρικού γάλακτος από τα παιδιά. Τα επίσημα στοιχεία της UΝΙCΕF υπογραμμίζουν την ανισόρροπη και αντιφατική ανάπτυξη στην Ινδία.Τόσο στην ευρύτερη περιοχή της πρωτεύουσας όσο και στην Πολιτεία της Μάντια Πραντές, περιοχές με το μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισόδημα στη χώρα,η κατάσταση σε ό,τι αφορά τον παιδικό υποσιτισμό είναι συγκρίσιμη με τα φτωχότερα αφρικανικά κράτη του Τσαντ και της Αιθιοπίας.Ομοίως και στη Μαχαράστρα, την τρίτη σε μέγεθος επαρχία της Ινδίας, όπου σχεδόν τα μισά παιδιά γεννιούνται με βάρος μικρότερο του φυσιολογικού, ενώ πολλά από αυτά παρουσιάζουν χρόνια υστέρηση στην ανάπτυξη.