Εμείς, οι Τούρκοι και ο Ομπάμα

Tου Αλεξη Παπαχελα

Αραγε, δικαιολογημένα ενοχληθήκαμε τόσο πολύ που ο Μπαράκ Ομπάμα αποφάσισε να επισκεφθεί την Τουρκία χωρίς να περάσει από την Ελλάδα; Για να απαντήσουμε σ’ αυτό το ερώτημα θα πρέπει να μπούμε στη θέση των αξιωματούχων του Λευκού Οίκου, οι οποίοι προφανώς πήραν αυτήν την απόφαση. Γιατί δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε πως, όσο και να τον συμπαθούμε, ο Ομπάμα δεν είναι «δικός μας» αλλά πρόεδρος μιας υπερδύναμης, η οποία φροντίζει τα συμφέροντά της και δεν λειτουργεί συναισθηματικά απέναντι σε χώρες και κυβερνήσεις.

Η Τουρκία είναι μια μεγάλη χώρα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι, η οποία προσπαθεί συνεχώς να αυξήσει τη γεωπολιτική της επιρροή. Οι Αμερικανοί «καίγονται» για τρία μεγάλα γεωπολιτικά ζητήματα, στα οποία καλώς ή κακώς η Τουρκία παίζει ρόλο: τη στρατηγική εξόδου από το Ιράκ, τον περιορισμό της δύναμης του Ιράν στον ισλαμικό κόσμο και την προσέγγιση του Ισραήλ με τη Συρία. Παράλληλα η Τουρκία θεωρείται ένας σημαντικός προορισμός για επενδύσεις, αλλά και η σημαντικότερη δίοδος ενέργειας για την Ευρώπη που δεν ελέγχεται από τη Μόσχα. Τα δεδομένα αυτά, σε συνδυασμό με τη γενική προσπάθεια του κ. Ομπάμα να κάνει ανοίγματα στον μουσουλμανικό κόσμο, καθιστούν την Τουρκία σοβαρό «παίκτη» στην περιοχή.

Η Ελλάδα, από την άλλη, είναι μία χώρα με περιορισμένη στρατηγική σημασία για τις ΗΠΑ, είτε εκ των πραγμάτων είτε γιατί η εσωτερική πολιτική συγκυρία δεν αφήνει περιθώρια μεγαλύτερης συνεργασίας με την Ουάσιγκτον. Ανήκουμε πια στην Ευρώπη, παίζουμε πολύ μικρό ρόλο στη Μέση Ανατολή, γιατί εγκαταλείψαμε τα ανοίγματα προηγούμενων δεκαετιών, και οι Αμερικανοί επενδυτές μόνο ως αστείο αντιμετωπίζουν την προοπτική επενδύσεων στην Ελλάδα. Τα θέματα που εμείς αποκαλούμε «εθνικά» οι Αμερικανοί δυστυχώς τα θεωρούν εντελώς περιφερειακά για τα δικά τους συμφέροντα.

Αντιαμερικανισμός, τέλος, και μάλιστα εντονότατος υπάρχει και στην Τουρκία. Αλλά η στρατηγική της θέση την καθιστά βασικό και αναπόφευκτο συνομιλητή του νέου Αμερικανού προέδρου. Και θα πρέπει να προσθέσουμε πως στη θεσμική μνήμη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής η τελευταία επίσκεψη Αμερικανού προέδρου (Κλίντον) κατεγράφη ως «καταστροφή» λόγω των εκτεταμένων επεισοδίων στο κέντρο της Αθήνας.

Η εμπειρία αυτή έχει σφραγίσει τους Αμερικανούς γραφειοκράτες και όπως συχνά δήλωνε την εποχή εκείνη ο Αμερικανός πρεσβευτής στην Αθήνα, Νίκολας Μπερνς, «θα χρειαστεί να περάσουν πάρα πολλά χρόνια μέχρι να ξαναέρθει Αμερικανός πρόεδρος στην Αθήνα».

Σε κάθε περίπτωση, είναι λυπηρή η εικόνα μιας χώρας η οποία στέλνει τον πρέσβη της στην Ουάσιγκτον να κάνει επίσημο διάβημα επειδή ο κ. Μπαράκ Ομπάμα δεν θα περάσει από την Ελλάδα. Η ελληνική εξωτερική πολιτική θα έπρεπε να προβάλλει μια εικόνα αυτοπεποίθησης, αναγνωρίζοντας παράλληλα τα πραγματικά δεδομένα για τον ρόλο της Τουρκίας.

Η Ελλάδα θα έπρεπε να αισθάνεται αλλά και να συμπεριφέρεται σαν μια ισχυρή χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που αντιμετωπίζει ακομπλεξάριστα τις σχέσεις της με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η εικόνα μιας χώρας-επαίτη για μια συνάντηση, φωτογραφία ή προεδρική επίσκεψη σίγουρα δεν μας τιμά και, πέραν των άλλων, δεν φέρνει κανένα πρακτικό αποτέλεσμα.