Τι είναι η γρίπη των χοίρων;

Το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσον ο ιός που προκαλεί τη γρίπη των χοίρων , έχει τη δυνατότητα να αποτελέσει την απειλή που εδώ και χρόνια φοβάται ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας.

Ακολουθούν μια σειρά από ερωτήσεις και απαντήσεις, με βάση τις μέχρι τώρα επιστημονικές γνώσεις για το νέο ιό, με βάση δημοσιεύματα του BBC, του New Scientist και του Live Science.

Τι είναι η γρίπη των χοίρων;

Μια αναπνευστική ασθένεια που πλήττει τα γουρούνια και προκαλείται από γρίπη τύπου Α. Είναι γνωστή από παλιά, περιοριζόταν στα κοπάδια των χοίρων και σπάνια ήταν θανατηφόρα. Συνήθως ξεσπά το φθινόπωρο και το χειμώνα, αλλά είναι παρούσα όλο τον χρόνο. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές μορφές της γρίπης των χοίρων και, όπως συμβαίνει με την ανθρώπινη γρίπη, ο τύπος της μόλυνσης συνεχώς μεταβάλλεται.

Μπορούν να την κολλήσουν οι άνθρωποι;

Κανονικά όχι, αν και σποραδικά αυτό έχει συμβεί, συνήθως σε όσους είχαν στενή επαφή με χοίρους. Σπανιότατα έχουν αναφερθεί περιστατικά που η γρίπη των χοίρων έχει περάσει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Η γρίπη αυτή κολλά όπως η ανθρώπινη γρίπη, με το βήχα και το φτάρνισμα, μέσα από αερομεταφερόμενα υγρά σταγονίδια. Στο ξέσπασμα που τώρα βρίσκεται σε εξέλιξη, είναι ξεκάθαρο ότι η γρίπη των χοίρων περνά από άνθρωπο σε άνθρωπο. Τα συμπτώματα δεν διαφέρουν από την κοινή ανθρώπινη γρίπη (πυρετός, πόνος στο σώμα και το λαιμό, κόπωση, βήχας κλπ.). Ένας ενήλικος μπορεί να εξαπλώσει τον ιό μια μέρα πριν και μέχρι επτά μέρες μετά την εκδήλωση των συμπτωμάτων, ενώ τα παιδιά πιθανώς για ακόμη περισσότερο χρόνο.

Πρόκειται τώρα για ένα νέο άγνωστο είδος γρίπης των χοίρων;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει επιβεβαιώσει ότι, τουλάχιστον σε μερικές περιπτώσεις, έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη ενός άγνωστου μέχρι τώρα στελέχους Η1Ν1 της γρίπης τύπου Α. Το Η1Ν1 προκαλεί τα περιοδικά ξεσπάσματα της συνηθισμένης γρίπης στους ανθρώπους. Το νέο στέλεχος Η1Ν1 είναι διαφορετικό επειδή περιέχει ανάμικτο γενετικό υλικό, το οποίο βρίσκεται στα στελέχη του ιού που μολύνουν ανθρώπους, πουλιά και χοίρους. Οι ιοί γρίπης έχουν την ικανότητα να ανταλλάσσουν γενετικό υλικό και οι επιστήμονες εκτιμούν ότι η νέα εκδοχή του Η1Ν1 προέκυψε, κάποια στιγμή, από την ανάμιξη διαφορετικών στελεχών του ιού (τα οποία συνήθως μολύνουν διαφορετικά είδη έμβιων οργανισμών), μέσα στον ίδιο χοίρο, που αποτέλεσε το "εργαστήρι" για τη γενετική ανταλλαγή και τη δημιουργία του νέου στελέχους. Στην πραγματικότητα, ο νέος ιός δεν έχει ποτέ ανιχνευτεί αυτούσιος σε χοίρους στο παρελθόν, απλώς μια από τις πρωτεϊνες του είναι όμοια με τον ιό που συνήθως μολύνει τους χοίρους.

Είναι ασφαλής η κατανάλωση χοιρινού κρέατος;

Δεν υπάρχει απόδειξη ότι η γρίπη των χοίρων μεταδίδεται τρώγοντας χοιρινό από μολυσμένα ζώα. Όμως είναι απαραίτητο το κρέας να είναι καλά μαγειρεμένο, σε θερμοκρασία τουλάχιστον 70 βαθμών κελσίου, ώστε να σκοτωθεί ο ιός αν υπάρχει.

Πόσο πρέπει να ανησυχούμε;

Δεν είναι ξεκάθαρο ακόμα πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση, ούτε πόσο γρήγορα εξαπλώνεται η ασθένεια. Οι ενδείξεις είναι αντικρουόμενες (θανατηφόρες στο Μεξικό-ήπιες στις ΗΠΑ). Κάθε φορά που εμφανίζεται ένα νέο στέλεχος γρίπης (όπως φαίνεται πως συμβαίνει και τώρα), το οποίο έχει αποκτήσει την ικανότητα να "πηδά" από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρακολουθείται στενά από τους επιστήμονες και τις αρμόδιες αρχές υγείας μήπως έχει τη δυνατότητα να εξελιχτεί σε επιδημία ή και σε πανδημία.

Η πανδημία της ισπανικής γρίπης το 1918 (που προκλήθηκε από μια μετάλλαξη του Η1Ν1) ήταν η πιο φονική της σύγχρονης εποχής, μόλυνε περίπου το 40% του παγκόσμιου πληθυσμού και σκότωσε πάνω από 50 εκατ. ανθρώπους, ιδίως νέους. Το 1957 η Ασιατική γρίπη (μια μετάλλαξη του ιού Η2Ν2 της ανθρώπινης γρίπης, σε συνδυασμό με μια μετάλλαξη της γρίπης των άγριων παπιών) σκότωσε 2 εκατ. άτομα, ιδίως ηλικιωμένους. Το 1968 μια μετάλλαξη γνωστή ως Η3Ν2, που ξεκίνησε από το Χονγκ Κονγκ, σκότωσε 1 εκατ. ανθρώπους παγκοσμίως, ιδίως άνω των 65 ετών.

Για την νέα περίπτωση της γρίπης των χοίρων, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας προειδοποιεί ότι είναι σοβαρή και ότι δυνητικά μπορεί να οδηγήσει σε παγκόσμια πανδημία. Τονίζει όμως ότι είναι ακόμα πολύ νωρίς για να αξιολογηθεί σωστά η εξέλιξη της κατάστασης. Είναι ενθαρρυντικό ότι, αντίθετα με τα φονικά κρούσματα στο Μεξικό, σε άλλες χώρες (ιδίως τις ΗΠΑ που έχουν και τα περισσότερα λόγω γειτνίασης) τα συμπτώματα των ασθενών είναι πιο ήπια, γεγονός που ίσως σημαίνει ότι κάτι ασυνήθιστο συμβαίνει στο Μεξικό. Πιθανώς υπάρχει σε αυτή τη χώρα εν δράσει ένας δεύτερος άσχετος τοπικός ιός, που όμως δεν θα επηρεάσει τον υπόλοιπο κόσμο. Ένδειξη πάντως ότι κάτι ασυνήθιστο συμβαίνει, είναι ότι η νέα γρίπη των χοίρων πλήττει κυρίως νέους (που έχουν λιγότερα αντισώματα) και όχι ηλικιωμένους, όπως η συνήθης περιοδική γρίπη.

Υπάρχει θεραπεία;

Δύο συνήθη αντι-γριπικά φάρμακα, το Tamiflu και το Relenza, φαίνεται να είναι αποτελεσματικά στην αντιμετώπιση των μέχρι τώρα περιστατικών, σύμφωνα με τις αμερικανικές αρχές. Επειδή όμως ο ιός μπορεί να αναπτύξει αντίσταση, κανείς δεν μπορεί να είναι σίγουρος για πόσο καιρό τα φάρμακα αυτά θα είναι αποτελεσματικά.

Είναι εξάλλου ακόμα αβέβαιο κατά πόσο μπορεί να είναι αποτελεσματικά τα αντι-γριπικά εμβόλια κατά του νέου στελέχους, το οποίο είναι γενετικά διαφορετικό από άλλα στελέχη γρίπης. Από την άλλη, δεν υπάρχουν αποθέματα εμβολίων για το νέο ιό. Αμερικανοί επιστήμονες ήδη ετοιμάζουν ένα νέο εμβόλιο, όμως θα πάρει χρόνο για να τελειοποιηθεί και για να παραχθεί σε αρκετές ποσότητες από τις φαρμακευτικές εταιρίες, ώστε να καλύψει την τεράστια παγκόσμια ζήτηση - αν χρειαστεί. Αν πάντως ο ιός εμφανίσει διαδοχικά κύματα έξαρσης και υποχώρησης, όπως σε προηγούμενες περιπτώσεις, τότε θα υπάρχει περισσότερος χρόνος προετοιμασίας.

Έχει σχέση η γρίπη των πτηνών με τη γρίπη των χοίρων;

Το στέλεχος της γρίπης των πτηνών (Η5Ν1) που έχει προκαλέσει μερικούς θανάτους στην Ανατολική Ασία τα τελευταία χρόνια, αν και είναι επίσης γρίπη τύπου Α, είναι διαφορετικό από αυτό της γρίπης των χοίρων (Η1Ν1). Αν και οι επιστήμονες φοβούνται ότι η γρίπη των πτηνών έχει τη δυνατότητα πρόκλησης πανδημίας λόγω της ικανότητας ταχείας μετάλλαξης, μέχρι τώρα ουσιαστικά έχει παραμείνει ασθένεια των πουλιών και όσοι άνθρωποι έχουν κολλήσει, σχεδόν χωρίς εξαίρεση, εργάζονταν κοντά σε πουλερικά. Οι περιπτώσεις μόλυνσης των ανθρώπων μεταξύ τους από το Η5Ν1 είναι σπανιότατες προς το παρόν, συνεπώς δεν φαίνεται πως ακόμα η συγκεκριμένη γρίπη έχει αναπτύξει τη δυνατότητα εύκολης μετάδοσης μεταξύ ανθρώπων - κάτι που μένει να διαπιστωθεί τώρα κατά πόσο συμβαίνει και στην περίπτωση της γρίπης των χοίρων.

Έχει σχέση η γρίπη των χοίρων ή των πτηνών με το κοινό κρυολόγημα;

Πολύ συχνά δημιουργείται σύγχυση, επειδή τόσο η γρίπη όσο και το κρυολόγημα προκαλούνται από ιούς που φέρνουν παρόμοια συμπτώματα, οπότε είναι σχεδόν αδύνατη η διάκρισή τους με βάση μόνο τα συμπτώματα. Πάντως η γρίπη έχει πιο έντονα συμπτώματα (ιδίως πυρετό και αίσθημα εξάντλησης) και κυρίως μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες επιπλοκές.

Μπορεί η γρίπη των χοίρων να φθάσει σε οποιαδήποτε χώρα;

Οι Αρχές πολλών χωρών (και στην Ελλάδα) ήδη παίρνουν προληπτικά μέτρα. Από τη στιγμή που τα ταξίδια είναι πια τόσο διαδεδομένα, είναι πιθανό ένας φορέας να τη μεταφέρει σε άλλη χώρα. Ο βαθμός επικινδυνότητας εξαρτάται από το τόσα εύκολα ο ιός μεταδίδεται σε άλλο άνθρωπο - κάτι που οι επιστήμονες ερευνούν. Τα συμπτώματα χρειάζεται μερικές μέρες για να εκδηλωθούν και στο μεταξύ ο ιός μπορεί να έχει εξαπλωθεί πριν την εμφάνιση των πρώτων συμπτωμάτων.

Μπορεί τελικά να υπάρξει κάποια στιγμή πανδημία;

Κάθε νέος ιός που μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων προκαλεί τέτοιο φόβο, επειδή το ανοσοποιητικό σώμα των ανθρώπων δεν έχει κατάλληλα αντισώματα. Οι περισσότερες χώρες έχουν στα συρτάρια τους σχέδια για μια τέτοια περίπτωση, που περιλαμβάνουν φάρμακα, εμβόλια και μέτρα απομόνωσης των φορέων - κάτι που ήδη κάνει το Μεξικό, απαγορεύοντας τις δημόσιες συγκεντρώσεις, κλείνοντας τα σχολεία κ.α.

Ποιες είναι οι κατάλληλες προφυλάξεις;

Οι συνηθισμένες. Συχνό πλύσιμο χεριών με σαπούνι, αποφυγή επαφής των χεριών με τη μύτη και το στόμα, αποστάσεις ασφαλείας από αρρώστους, μάσκα προσώπου κλπ.

Παγκόσμια ανησυχία για τη γρίπη των χοίρων

Τουλάχιστον 100 άτομα έχουν χάσει τη ζωή τους στο Μεξικό. Οι κυβερνήσεις ανά τον κόσμο λαμβάνουν έκτακτα μέτρα για τον περιορισμό της εξάπλωσης του ιού.

«Η γρίπη των χοίρων μπορεί να εξελιχθεί σε πανδημία. Από την άλλη όμως είμαστε πολύ καλά προετοιμασμένοι για να την αντιμετωπίσουμε…» δηλώνουν τα Ηνωμένα Έθνη, ενώ ταυτόχρονα προετοιμάζονται αποθέματα αντιβιοτικών.

Ο αριθμός των θυμάτων στο Μεξικό φθάνει τους 103. Από αυτούς, οι 20 έχει επιβεβαιωθεί ότι έχασαν τη ζωή τους λόγω της γρίπης των χοίρων. Το αισιόδοξο στοιχείο είναι ότι η πλειονότητα των ασθενών που εισήχθησαν στο νοσοκομείο έχουν αναρρώσει. Ωστόσο οι ειδικοί προβληματίζονται από την ταχύτατη διασπορά του ιού σε ολόκληρο τον κόσμο.

Η Παγκόσμια Οργάνωση Υγείας (ΠΟΥ) έστησε ένα συντονιστικό κέντρο 24ωρης λειτουργίας, ώστε να παρακολουθεί την εξάπλωση του ιού. Μάλιστα ειδικοί του ΠΟΥ αναφέρουν ότι ενδεχομένως ο ιός των χοίρων μπορεί να μεταλλαχθεί σε πιο επικίνδυνο στέλεχος. Ωστόσο οι επιστήμονες χρειάζονται περισσότερο χρόνο προκειμένου να εξετάσουν όλες τις πιθανότητες.

Ο ιός H1N1 είναι το ίδιο στέλεχος που προκαλεί την εποχική έξαρση της γρίπης στους ανθρώπους. Όμως ο ιός που εντοπίστηκε περιείχε γενετικό υλικό από τύπους της γρίπης που συνήθως επηρεάζουν του χοίρους και τα πουλιά. Αν και μέχρι στιγμής δεν υπάρχει εμβόλιο κατά του ιού, τα μηνύματα είναι ενθαρρυντικά καθώς τα πολύ σοβαρά περιστατικά αντιμετωπίστηκαν με αντιβιοτικά.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχουν επιβεβαιωθεί 8 κρούσματα με γρίπη στη Νέα Υόρκη, 7 στην Καλιφόρνια, 2 στο Τέξας και στο Κάνσας και 1 στο Οχάιο. Οι ειδικοί όμως φοβούνται ότι ενδεχομένως θα υπάρξουν θύματα.

Πολλές χώρες στην Ασία και τη Λατινική Αμερική έχουν ξεκινήσει να εξετάζουν στα αεροδρόμια του επιβάτες για συμπτώματα. Στο Μεξικό τα σχολεία, τα δημόσια κτίρια ακόμα και τα μπαρ παραμένουν κλειστά. Την ίδια στιγμή η Ρωσία απαγόρευσε τις εισαγωγές ωμού χοιρινού και υποπροϊόντων του από το Μεξικό. Πολλοί έχουν αρχίσει ήδη να μιλούν για τον οικονομικό αντίκτυπο της γρίπης των χοίρων, η οποία εμφανίστηκε τη χειρότερη στιγμή για την παγκόσμια οικονομία.

ΠΗΓΕΣ: BBC, REUTERS - ΑΠΕ