Διώχνουμε τα καλύτερα μυαλά

Του Aλεξη Παπαχελα

Προσπαθώ να μπω στα «παπούτσια» ενός νέου παιδιού, που σε λίγες ημέρες θα δώσει πανελλαδικές εξετάσεις. Βλέπουμε όλοι την απίστευτη ένταση γονιών που περιμένουν με αναμμένη μηχανή έξω από φροντιστήρια, τις οικογένειες που παραλύει η κοινωνική τους ζωή τα Σαββατοκύριακα και πολλά φοβισμένα παιδιά. Και σκέφτομαι ένα 18άρη που ακούει, και σπανιότερα διαβάζει, για σκάνδαλα πολιτικών τα οποία παραγράφονται και αντιλαμβάνεται πως γύρω του επικρατεί μια βαθιά σήψη σε βασικούς πυλώνες του δημόσιου βίου. Δίνει εξετάσεις για να περάσει σε μια σχολή που είναι πολύ πιθανό να μην τον ενδιαφέρει καθόλου, χωρίς να αποκομίζει τίποτα ουσιαστικό από πλευράς βαθύτερης γνώσης ή κρίσης.

Και κατόπιν έρχεται βεβαίως το μεγάλο σοκ, όταν –έπειτα από όλη αυτή την προσπάθεια – αντιλαμβάνεται πως προφανώς δεν άξιζε τον κόπο. Επιχειρήστε το φθινόπωρο να επισκεφθείτε μία οιαδήποτε σχολή για να αντικρίσετε την απόλυτη μιζέρια: αίθουσες-καφενεία, παιδιά κομματικών νεολαιών να βοηθούν στις εγγραφές αντί για τη γραμματεία, συγγράμματα που δεν διατίθενται γιατί το υπουργείο βρίσκεται σε χαώδη κατάσταση, προγράμματα σπουδών του περασμένου αιώνα, εκπροσώπους νεολαιών που διακόπτουν το μάθημα για να διαβάσουν κάποια κομματική ανακοίνωση. Είναι εξαιρετικά δύσκολο, αν όχι ακατόρθωτο, σε αυτό το περιβάλλον να επιβιώσει η διανοητική περιέργεια, το φρέσκο μυαλό, η όρεξη για την ανακάλυψη νέων πραγμάτων που χαρακτήριζε τη γενιά των γονιών μας. Αντιθέτως είναι πολύ εύκολο να μπει κανείς στον φαύλο κύκλο του φραπέ, της μιζέριας και εν συνεχεία της ημιεπαγγελματικής «εξέγερσης».

Βεβαίως και λειτουργούν μικρές νησίδες ποιότητας στα ελληνικά πανεπιστήμια. Είναι, όμως, ελάχιστες και δεν συνιστούν κρίσιμη μάζα. Είναι λογικό ο νέος που έχει περάσει όλο αυτό το απίστευτο ζόρι να απογοητεύεται.

Ο κίνδυνος είναι ορατός. Τα πιο δυναμικά κομμάτια της νεολαίας θα έχουν δύο δρόμους να ακολουθήσουν: της δημιουργίας ή του «μπάχαλου». Ο κάθε δρόμος έχει τη γοητεία του, με μια διαφορά. Το μπάχαλο είναι η εύκολη λύση στην Ελλάδα, η δημιουργία η δύσκολη. Και γι’ αυτό δεν θα πρέπει να εκπλαγούμε αν έχουμε ήδη αρχίσει να χάνουμε τα καλύτερα μυαλά, τα οποία επιλέγουν ξένα πανεπιστήμια και κατόπιν μια δουλειά στο εξωτερικό. Πρόκειται, άλλωστε, για παιδιά που είναι πολύ πιο ανοικτά στον υπόλοιπο κόσμο, λόγω Ιντερνετ και ταξιδιών και που μπορούν να σταθούν οπουδήποτε. Θα γυρίσουμε σε περασμένες δεκαετίες όταν η έλλειψη ευκαιριών και η μίζερη ελληνική πραγματικότητα έστελνε και πάλι τα καλύτερα μυαλά στο εξωτερικό. Γι’ αυτό είναι ανάγκη να ασχοληθούμε άμεσα και σοβαρά με το σύστημα εισαγωγής, αλλά και τα ίδια τα ΑΕΙ. Είναι προφανές ότι και τα δύο έχουν χρεοκοπήσει και όσο περισσότερο περιμένουμε για να τα διορθώσουμε τόσο πιο ακριβά θα τα πληρώσουμε.