Καπνιστικές ηδυπάθειες υπο εκμετάλλευση

Απο την Σόνια Α.

Έχει περάσει πάνω από ένας μήνας από τότε που τέθηκε ο αντικαπνιστικός νόμος σε εφαρμογή με τον δημόσιο διάλογο πάνω στο συγκεκριμένο θέμα να είναι ιδιαίτερα έντονος. Η πιο ευαίσθητη και κατά συνέπεια πιο δύσκολα αντικρουόμενη θέση αφορά στο κατα πόσο ο νόμος αψηφά την ελεύθερη βούληση αυτών που προτιμούν να καπνίζουν σε δημόσιους χώρους. Έχει κάνει αρκετά ο νομοθέτης έτσι ώστε να λαμβάνεται υπόψιν και αυτή η μεριδά των καπνιστών που εξακολουθεί να πιστευεί ότι αγνοούνται οι ανάγκες της; Σύμφωνα με πρόσφατες σφυγμομετρήσεις που έχουν δει το φώς της δημοσιότητας μεγάλο μέρος της κοινής γνώμης έχει πειστεί ότι έχουν γίνει αρκετά, όμως πως μπορεί αυτό να πείσει και τους υπόλοιπους;

Με αφορμή το άρθρο της Μηνιαίας επιθεώρησης «Νέα σχέδια διασποράς θανάτου και αρρώστιας Η νέα P. Morris: ακόμα χειρότερη από την παλιά;», συνειδητοποίησα ότι κάπου σε αυτό το σημείο εντοπίζεται η μεγάλη πλάνη αυτών των ανθρώπων που έχει λειτουργήσει σαν το colpo grosso των καπνοβιομηχανιών. Αυτό που δεν καταλαβαίνουν οι αντιτιθέμενοι προς το νόμο καπνιστές είναι ότι αυτή τους η διαφωνία προς τα αντικαπνιστικά μέτρα όχι μόνο έχει εμεταλλευθεί από τις καπνοβιομηχανίες αλλά έχει κατασκευαστεί σε μεγάλο μέρος της σε γραφεία πολυεθνικών που ουδόλως συμμερίζονται τις καπνιστικές τους ευαισθησίες .

Μια απο τις μεγαλύτερες εξαπατήσεις που έχουν υποστεί οι καπνιστές είναι η πώληση τσιγάρων που μέχρι πρότινος ονομαζόντουσαν «lights», «low» ή «mild». Έπειτα από την απαγόρευση τέτοιων παραπλανητικών όρων οι οποίοι υποδήλωναν την ύπαρξη μειωμένου κινδύνου, εταιρείες μεταξύ των οποίων και η P. Morris. αντικατέστησαν αυτούς τους όρους με χρωματικούς κωδικούς επιδιώκοντας να περάσει τις ίδιες ιδέες χωρίς τους απαγορευμένους όρους.

Σύμφωνα με μελέτη του πανεπιστημίου του Waterloo ή οποία δημοσιεύθηκε στο περιοδικό για θέματα δημόσιας υγείας "Journal of Public Health" των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων της Οξφόρδης, η έρευνα συμπεραίνει ότι οι καπνοβιομηχανίες σκοπίμως χρησιμοποιούν το σχεδιασμό και το χρώμα των πακέτων τους, ώστε να περάσουν υποσυνείδητες εντυπώσεις στους καπνιστές, προσφέροντάς τους με τον τρόπο αυτό μια απατηλή αίσθηση ασφάλειας σε σχέση με τις επιβλαβείς συνέπειες του καπνίσματος.

Περίπου το 80% των ερωτηθέντων (καπνιστών και μη), δήλωσαν ότι τα πακέτα που έχουν γαλάζιο ή ανοικτό μπλε χρώμα, περιέχουν τσιγάρα με λιγότερη πίσσα, έχουν πιο ήπια γεύση και είναι λιγότερο επικίνδυνα σε σχέση με όσα πακέτα έχουν πιο σκούρο χρώμα. Το 70% δήλωσαν ότι τα πακέτα που διαθέτουν κάποιο άσπρο σύμβολο, έχουν τσιγάρα με λιγότερη πίσσα, είναι πιο ήπια και υγιεινά σε σχέση με τα πακέτα που έχουν γκρι σύμβολο.

‘Οπως ήταν αναμενόμενο οι καπνιστές διαπιστώθηκε ότι είναι πιο επιρρεπείς στο να επηρεαστούν από τη συσκευασία σε σχέση με τους μη καπνιστές, γιατί "έχουν μεγαλύτερο κίνητρο να πιστέψουν ότι μερικά τσιγάρα μπορεί να είναι λιγότερο επιβλαβή". Σύμφωνα με την έρευνα, το κάπνισμα είναι υπεύθυνο για περίπου έναν στους δέκα θανάτους διεθνώς.

Οι καναδοί ερευνητές επισημαίνουν ότι οι καπνοβιομηχανίες, αντιμετωπίζοντας αυξημένη παγκόσμια ανησυχία για τους κινδύνους του καπνίσματος, έχουν συμπεριλάβει στη στρατηγική μάρκετινγκ που ακολουθούν, τη συστηματική προώθηση της αντίληψης ότι "μερικά τσιγάρα είναι λιγότερο επικίνδυνα σε σχέση με άλλα". Στο πλαίσιο αυτό, τονίζουν οι επιστήμονες, "τα πακέτα αποτελούν ένα κρίσιμο μέσο για τη διαμόρφωση των αντιλήψεων των καταναλωτών σχετικά με το ρίσκο".

Τα πρόσφατα άρθρα που αναφέρονται στην επιρρόη των συσκευασιών του τσιγάρου μπορεί να αποκάλυψαν ένα μέρος της στρατηγικής των καπνοβιομηχανιών όμως το μόνο σίγουρο είναι ότι τα βέλη στη φαρέτρα των εν λόγω εταιρειών δεν εξαντλούνται εδώ. Τεράστια ποσά δαπανούνται έτσι ώστε οι ρυθμίσεις για το κάπνισμα σε εργασιακούς χώρους να γίνουν καπνός, οι αγορές να γεμίζουν ειδικά αρωματισμένα προϊόντα που θα απευθύνονται σε νέους οι οποίοι λόγω των απαγορευτικών ρυθμίσεων δεν είναι τόσο εύκολο να στοχοποιηθούν ως μελλοντική αγοραστική δύναμη.

Η Wall Street Journal σε άρθρο της σχετικά με τα νέα Marlboro Intense, τα οποία η εταιρεία τους Philip Morris International περιγράφει «ως ένα πλούσιο αρωματικό, κοντύτερο τσιγάρο», αποκαλύπτει: « Η ιδέα πίσω από τα Intense είναι να προσελκύσουν πελάτες που λόγω των απαγορεύσεων του καπνίσματος σε κλειστούς χώρους, θέλουν να τρέξουν έξω για μια γρήγορη δόση νικοτίνης, αλλά δεν τελειώνουν πάντοτε έντα τσιγάρο κανονικού μεγέθους».

Οι καπνοβιομηχανιες πλεόν παγκοσμιοποιούνται για να εξακοντίζουν τα εμπόδια που επιφέρουν οι κατα τόπο αντικαπνιστικές ρυθμίσεις. Σε πρόσφατο σχόλιο του αναφορικά με τη ανεξαρτητοποίηση των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων της Philip Morris International από την –Philip Morris USA ή την μητρική της εταιρεία Αltria, ένας σύμβουλος της The Motley Fool είπε: « Ο άντρας του Marlboro είναι επιτέλους ελεύθερος να περιφέρεται απαλλαγμένος από τα νομικά και αγοραστικά δέσμα τις εγχώριας αγορά των ΗΠΑ».

Προσφατο άρθρο της Μηνιαίας επιθεώρησης «Νέα σχέδια διασποράς θανάτου και αρρώστιας Η νέα Philip Morris: ακόμα χειρότερη από την παλιά;», αναφέρει ότι η Philip Morris International έχει διασυνδεθεί με την Εθνική Κινεζική Εταιρεία Καπνού μέσω της οποίας η Philip Morris International θα πουλά κινέζικες μάρκες στην Ευρώπη ενώ την ίδια στιγμή θα προσπαθούν να αποκτήσουν ένα μερίδιο αγοράς μεταξύ των 350 εκατ. καπνιστών. Αυτό βοήθησε τις πωλήσεις να σημειώσουν άλμα 13% το 2008 στα 26 δισ. δολ., ενώ τα κέρδη σημείωσαν άνοδο 14% και διαμορφώθηκαν στα 7 δισ. δολ. παρά την παγκόσμια οικονομική ύφεση. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο 2-3% το γυναικών που καπνίζουν στη Κίνα και οι οποίες θα τεθούν στο στόχαστρο της εν λόγω καπνοβιομηχανίας έτσι ώστε ο αριθμός των γυναικών που καπνίζουν να πολλαπλασιαστεί μέσα σε λίγα χρόνια.

Η Philip Morris International και οι λοιπές καπνοβιομηχανίες είναι εμφανές ότι στερούνται ηθικών ενδοιασμών όταν απευθύνται σε νεανικά κοινά σε συνδυασμό με την ανυπαρξία σαφούς νομοθετικού πλαισίου για τα τσιγάρα. Στην Ιαπωνία και στο Χονγκ Κονγκ προωθούν μια σειρά «νεανικών τσιγάρων» τα Marlboro Ice Mint, Marlboro Crisp Mint και Marlboro Fresh Mint ενώ στην Κορέα πρωτοεμφανίστηκαν τα Marlboro Filter Plus (που ισχυρίζονται ότι μειώνουν τα επίπεδα πίσσας),τα οποία κατέγραψαν «ένα εντυπωσιακό μερίδιο 22%» μεταξύ εκείνων που η εταιρεία προσδιορίζει ως «Νέους Ενήλικες Καπνιστές», σύμφωνα με τον κ. Αντρέ Καλαντζόπουλος, γενικό διευθύνων σύμβουλο της Philip Morris International.

Στην Ινδονησία, όπου η PMI αναπτύσσεται ταχέως τα τελευταία χρόνια η χώρα δεν έχει νόμους που να απαγορεύουν την πώληση καπνού σε ανηλίκους. Και τα υψηλά ηθικά πρότυπα της PMI είναι δύσκολο να εντοπιστούν, καθώς οι διαφημίσεις με τον καβαλάρη του Marlboro βρίσκονται παντού διαφημίζοντας το Marlboro Mix 9, ένα μείγμα καπνού με γαρίφαλο που μιμείται τα δημοφιλή ινδονησιακά τσιγάρα με γαρύφαλλα (kretek). Το 2007 οι πωλήσεις της PMI άγγιξαν τα 2,7 δισ. δολ. στην Ινδονησία, ενώ η εταιρεία επένδυσε περίπου 220 εκατ. δολ. σε δράσεις μάρκετινγκ και άλλες προωθητικές ενέργειες. Δυστυχώς όλες αυτές οι κινήσεις απέδωσαν καθώς σε μια χώρα 237 εκατ. ανθρώπων και με το ένα τρίτο του πληθυσμού να είναι κάτω των 15 ετών, σχεδόν 50 εκατ. άνθρωποι είναι καπνιστές.

Επομένως δεν είναι καθόλου περίεργο ότι την ίδια στιγμή οι καπνοβιομηχανίες σιγούν σε σχετικές εκθέσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας οι οποίες διατυπώνουν ότι εως το 2030 περίπου 8 εκατ. άνθρωποι θα πεθαίνουν ετησίως από ασθένεις σχετικές με το κάπνισμα. Ποια βιομηχανία θα δεχόταν μια τέτοια κατηγορία δίχως πλήθος αγωγών αν κάτι τέτοιο δεν ίσχυε; Εκτός απο την προφανή απάντηση ότι δεν μπορούν να αντικρούσουν μια τέτοια πραγματικότητα, η ουσιαστική απάντηση ίσως μας τρομάξει.

Οι καπνοβιομηχανίες πρέπει να ξέρουν καλύτερα απ’όλους αυτό που υποστηρίζει η γενική διευθύντρια του ΠΟΥ Μάργκαρετ Τσαν « οι (αντικαπνιστικές) στρατηγικές είναι προσιτές σε κάθε χώρα πλούσια η φτωχή, ενώ, αν συνδυαστούν ως δέσμη μέτρων, μας παρέχουν την καλύτερη ευκαιρία αναστροφής αυτής της αυξανόμενης επιδημίας». Ο λόγος για τον οποίον οι καπνοβιομηχανίες δεν υιοθετούν πολιτικές ευθείας αντιπαράθεσης είναι γιατί έχουν ήδη σχεδιάσει νέες γκάμες προϊόντων, συσκευασιών και εγχειρημάτων μάρκετινγκ τα οποία είναι σχεδιασμένα να υπονομέσουν τις απαγορευτικές ρυθμίσεις για το κάπνισμα συνεχίζοντας την επιχειρηματική τους ανθοφορία σε βάρος της υγείας αθώων πολιτών.

Για όλους τους παραπάνω αλλά και για ακόμα περίσσοτερους λόγους που δεν είχαν την ευκαρία να διατυπωθούν στο συγκεκριμένο κείμενο, πρέπει όλοι να συνειδητοποιήσουμε ότι οι πολιτικές δημόσιας υγείας ανεξαρτήτου κομματικής προέλευσης που αφορούν την απαγόρευση του καπνίσματος σε εσωτερικούς χώρους και την απαγόρευση της διαφήμισης προώθησης και χρηματοδότησης προϊόντων καπνού είναι το μεγαλύτερο μας όπλο ενάντια σε μια κατασκευασμένη κοινωνική δυσφορία ή οποία όχι μόνο δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα αλλά στην ουσία αντανακλά τις ύπουλες στρατηγικές των καπνοβιομηχανιών που δεν διστάζουν μπροστά στη μεγιστοποίηση των κερδών τους να θέτουν το μέλλον μας σε μια υποθήκη καπνού.