Η ώρα των εκλογών (και ο μακρύς πολιτικός δρόμος)

Του Γιάννη Λούλη

Η επιλογή του χρόνου των εκλογών, όταν αυτή υπάρχει, (και τούτο συμβαίνει κυρίως στα μη Προεδρικά συστήματα) μπορεί να είναι από τις πιο δύσκολες αποφάσεις ενός Πρωθυπουργού. Ειδικά σε ένα τοπίο που χαρακτηρίζεται από εκλογική ρευστότητα.

Ένα παρόμοιο δυσκολότατο δίλημμα αντιμετώπισε ο τότε ιδιαίτερα δημοφιλής Γκόρντον Μπράουν λίγους μήνες μετά την αλλαγή σκυτάλης στον αριθμό 10 της Downing Street διαδεχόμενος τον Τόνυ Μπλερ. Τελικά πήρε την απόφαση να μην προσφύγει στις κάλπες και να επενδύσει στο χρόνο. Άλλωστε, επί δέκα χρόνια περίμενε στον προθάλαμο της Πρωθυπουργίας και δεν ήταν διατεθειμένος να ρισκάρει να είναι ένας από τους πιο βραχύβιους Πρωθυπουργούς της Βρετανίας, αν έχανε τις εκλογές που θα προκήρυσσε ο ίδιος. Τελικά η επιλογή του δεν μοιάζει να αποδεικνύεται πολιτικά αποδοτική, καθώς οι Συντηρητικοί προηγούνται μεταξύ 15% και 20% στις δημοσκοπήσεις. Αλλά ο Μπράουν τουλάχιστον διαθέτει άνεση χρόνου μέχρι το τέλος της θητείας του να χειρισθεί τις συνέπειες της κρίσης, που είναι σκληρότατες για τη χώρα του.

Για τον Πρωθυπουργό Κώστα Καραμανλή, αντίθετα, δεν ήταν διαθέσιμη η επιλογή της εξάντλησης της θητείας της κυβέρνησής του που έληγε τον Σεπτέμβριο του 2011. Ο Γιώργος Παπανδρέου είχε διακηρύξει απερίφραστα ότι θα προκαλέσει πρόωρες εκλογές στις αρχές του 2010 με αφορμή την εκλογή Προέδρου της Δημοκρατίας. Άρα η πρωτοβουλία για πρόκληση πρόωρων εκλογών βρισκόταν στα χέρια του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, λόγω της ιδιότυπης συνταγματικής πραγματικότητας και της αυξημένης πλειοψηφίας για την εκλογή Προέδρου. Φθάσαμε λοιπόν στην οξύμωρη θέση, το ένα εκ των δύο μεγάλων κομμάτων να δηλώνει ότι θα καταψηφίσει τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας για να προκαλέσει πρόωρες εκλογές, προσθέτοντας ταυτόχρονα ότι θα τον υπερψηφίσει μετά τις εκλογές αυτές!

Κάποιοι ισχυρίσθηκαν (καλοπροαίρετα) ότι ο Πρωθυπουργός όφειλε να λάβει τα αναγκαία και μη ευχάριστα μέτρα μέχρι τον Φεβρουάριο, έστω και εάν η πολιτική του διακόπτονταν, μέσα σε λίγους μήνες, από πρόωρες εκλογές. Η προτροπή δεν ήταν ρεαλιστική. Παρόμοια μέτρα απαιτούσαν άνεση χρόνου για να εφαρμοσθούν και να φέρουν αποτελέσματα. Άλλωστε, με δεδομένο ένα έντονο προεκλογικό κλίμα, οι πολιτικά ενθαρρυνόμενες κοινωνικές αντιδράσεις στα μέτρα θα ήταν εντονότατες, απέναντι σε μια κυβέρνηση υπό ολιγόμηνη προθεσμία και με 151 έδρες. Από παντού θα εγείρονταν διεκδικήσεις, ενώ θα διατυπώνονταν ο ισχυρισμός ότι μια κυβέρνηση με μια θητεία που θα έληγε στις αρχές του 2010 «δεν εδικαιούτο» να πάρει παρόμοια μέτρα, αφού μόνο νωπή εντολή θα της προσέφερε την επιβαλλόμενη «νομιμοποίηση».

Απέναντι στην πραγματικότητα αυτή, ο Πρωθυπουργός ήταν αναγκασμένος, να δει τις άμεσες εκλογές ως μονόδρομο. Από την ώρα που πίστευε στην αναγκαιότητα λήψης ενός πλαισίου δύσκολων μέτρων, που επέβαλλαν οι συγκυρίες της κρίσης, η μόνη διέξοδος ήταν η αναζήτηση νωπής εντολής αφού η εξάντληση της θητείας της κυβέρνησής του είχε πλέον εμποδισθεί. Με δεδομένη την πεποίθησή του για την αναγκαιότητα αυτή, το συμφέρον του τόπου (όπως το προσλαμβάνει ο ίδιος) ήταν αναπόφευκτα η πρώτη προτεραιότητά του. Παράλληλα και η παράταξή του θα εφθείρετο αν δεν μπορούσε να εφαρμόσει, υπό την πίεση του χρόνου και των αντιδράσεων, την πολιτική που ο Πρωθυπουργός θεωρούσε επιβεβλημένη.

Βεβαίως, υπό τις δεδομένες συνθήκες, κάθε επιλογή εμπεριείχε ποσοστά ρίσκου. Άλλωστε αποτελεί μεγάλη πρόκληση όταν ένα κόμμα επιλέγει να μην παρουσιάσει μια «ευχάριστη» προγραμματική πρόταση εν όψει εκλογών, δεσμευόμενο, αντίθετα, σε ξεκάθαρες και δύσκολες πολιτικές. Από την άλλη πλευρά, η κρισιμότητα των περιστάσεων δεν άφηνε άλλα περιθώρια, πέραν της κραυγαλέας ανευθυνότητας.

Σε τελική ανάλυση πάντως, όποτε ένας πολιτικός επενδύει στα δύσκολα, διότι κρίνει ότι αυτό απαιτούν οι συγκυρίες, και ποντάρει στην ωριμότητα των ψηφοφόρων, κατ’ ανάγκη αναδεικνύει τα προβλήματα στη πραγματική τους διάσταση, προτείνοντας ταυτόχρονα χειροπιαστές λύσεις σε αυτά. Είτε λοιπόν επιδοκιμασθεί από το εκλογικό σώμα, είτε όχι, διασφαλίζει την πολιτική αξιοπιστία του καθώς ο χρόνος, αναπόφευκτα, θα τον δικαιώσει εφόσον δεν υπάρχουν περιθώρια για ευχάριστες συνταγές. Και ένας πολιτικός που έχει κερδίσει δύο φορές την εμπιστοσύνη των πολιτών, όπως ο τωρινός Πρωθυπουργός, έχει την πολυτέλεια να επιλέξει το δρόμο τού να είναι υπεύθυνος και όχι ευχάριστος.

Πρόκληση επίσης για τον Κώστα Καραμανλή είναι να ανατρέψει μια στατικά όχι ευνοϊκή δημοσιονομική πραγματικότητα. Αυτή η πραγματικότητα πάντως, δεν θα βελτιώνονταν εφόσον προχωρούσε, με μεγάλες δυσκολίες και σε ελάχιστο χρόνο, στην εφαρμογή των αναγκαίων μέτρων, μέχρι τις εκλογές που θα προκαλούσε ο Γιώργος Παπανδρέου. Διότι, όπως τονίσθηκε ήδη, τα μέτρα αυτά θα ήταν κατ’ ανάγκην ημιτελή και δεν θα προλάβαιναν να φέρουν αποτελέσματα, κυρίως για τον τόπο και κατ’ επέκτασην δεν θα ενίσχυαν το κυβερνών κόμμα.

Τα ποσοστά που καταγράφουν οι δημοσκοπήσεις είναι γνωστά και, για την ώρα, ευνοούν την αξιωματική αντιπολίτευση. Όμως η τελευταία δεν σημειώνει άνοδο. Είναι η συσπείρωση της ΝΔ που βρίσκεται ακόμη χαμηλά. Ήδη πάντως ενώ δύο στους τρεις ψηφοφόρους της ΝΔ ήταν κατά των εκλογών πριν την προκήρυξή τους, τώρα το ποσοστό έχει αντιστραφεί και μάλιστα με αυξητική τάση. Επίσης δύο πρόσφατες δημοσκοπήσεις, μετά τη ΔΕΘ, καταγράφουν μείωση της απόστασης υπέρ του ΠΑΣΟΚ. Την ίδια ώρα, η αδιευκρίνιστη ψήφος βρίσκεται στα ύψη (20% σύμφωνα με πρόσφατη δημοσκόπηση). Εδώ το κυβερνών κόμμα έχει περισσότερους ψηφοφόρους «εν αναμονή». Παράλληλα ο Καραμανλής πείθει περισσότερο από τον Παπανδρέου στο κεντρικό διακύβευμα των εκλογών που διαμορφώνεται στο ποιος μπορεί να χειρισθεί την οικονομική κρίση (GPO).

Δεν είναι στόχος του σημειώματος αυτού, η πιο λεπτομερής παρουσίαση δημοσκοπικών στοιχείων. (Κάτι που θα προκύψει ως ανάγκη στη συνέχεια). Όμως, ένα είναι βέβαιο για όσους διερευνούν σε βάθος το τοπίο: Πάρα πολλοί ψηφοφόροι θα πάρουν τις αποφάσεις τους στο τελευταίο διάστημα της εκστρατείας. Στις Ευρωεκλογές, την δωδεκάτη ώρα, εκτινάχθηκε η αποχή, ως καθοριστικός παράγοντας που εν τέλει τις σφράγισε (πλήττοντας στη περίπτωση εκείνη και όπως ήταν αναπόφευκτο, κυρίως το κυβερνών κόμμα). Οι όποιες τάσεις λοιπόν, και στις εκλογές αυτές θα καταλαγιάσουν στην τελική ευθεία. Και μάλιστα, πιθανότατα, κυριολεκτικά τη δωδεκάτη ώρα.

Συμπεραίνοντας: Ενώ το διάστημα της προεκλογικής εκστρατείας τυπικά είναι σύντομο, ο πολιτικός δρόμος είναι ουσιαστικά σαφώς μακρύτερος. Με το τέρμα του, πιο αβέβαιο από ότι διαφαίνεται στο ξεκίνημά του.