Ποιο κράτος πρέπει να επανιδρύσουμε – και πώς;

Tου Κωστα Καλλιτση

Γιατί η Ελλάδα απασχολεί συγκριτικά πολύ περισσότερους εφοριακούς υπαλλήλους από όσους η Ιταλία, η Ισπανία ή η Προτογαλία, αν λάβουμε υπόψη την έκταση και τον πληθυσμό της; Γιατί, άραγε, στη χώρα μας «πρέπει» να έχουμε 349 Ειρηνοδικεία, με υπαλλήλους, ενοίκια και άλλα λειτουργικά έξοδα; Γιατί στη χώρα μας απασχολούνται περίπου 68.000 υπάλληλοι στα σώματα ασφαλείας, ενώ η Βρετανία με εξαπλάσιο πληθυσμό απασχολεί 212.000 και η Σουηδία με ελαφρά μικρότερο πληθυσμό αλλά πενταπλάσια έκταση απασχολεί μόνον 23.000; Πώς εξηγείται, στον χώρο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μιας μικρής χώρας όπως η Ελλάδα, να υπάρχουν 3.200 Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου που απασχολούν περίπου 16.000 άτομα, από τα οποία το 16% φαίνεται να είναι ανενεργό;

Σταχυολογώ στοιχεία από τη νέα, πολύ ενδιαφέρουσα μελέτη του Βασίλη Ράπανου, καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών, με αντικείμενο το «μέγεθος και εύρος δραστηριοτήτων του δημόσιου τομέα» (εκδότης, ΙΟΒΕ). Είναι χρήσιμη για τρεις, τουλάχιστον, λόγους. Πρώτος, είναι η μοναδική «φρέσκια» μελέτη του ελληνικού δημόσιου τομέα, ο ρόλος του οποίου έχει κεντρική θέση στη θεματική της ανάπτυξης. Δεύτερος, δεν είναι «ακαδημαϊκή». Αναλύοντας την κατάσταση του δημόσιου τομέα και αναδεικνύοντας τα κεντρικά χαρακτηριστικά του, ο Β. Ράπανος ανοίγει μια ατζέντα μεταρρυθμίσεων που πρέπει να γίνουν τα επόμενα χρόνια. Τρίτος, είναι μια ουσιαστική παρέμβαση σε μια εξαιρετικά επίκαιρη δημόσια συζήτηση.

Πιστεύω ότι η μελέτη του Β. Ράπανου, χρήσιμη για όλους, απευθύνεται ιδιαίτερα σε εκείνους που αποφασίζουν για όλους τους υπόλοιπους. Δηλαδή, τους πολιτικούς.

Το πολιτικό προσωπικό (και δη το κυβερνητικό) δεν θα έχανε τον χρόνο του αν μάθαινε, για παράδειγμα, ότι το ελληνικό Δημόσιο θα μπορούσε να προσφέρει καλύτερες υπηρεσίες (και) με μικρότερες δαπάνες. Ή, διαφορετικά, ότι το κράτος θα όφειλε να προσφέρει στην ελληνική κοινωνία υπηρεσίες κατά 35% περισσότερες και καλύτερες, αρκεί να αξιοποιούσε πλήρως αποτελεσματικά τις δαπάνες που ήδη κάνει, αλλά «πετυχαίνει» το αντίθετο: Με κριτήριο την αποτελεσματική χρήση των δαπανών του, το κράτος «μας», είναι ουραγός μεταξύ των κρατών των ανεπτυγμένων χωρών.

Επίσης, δεν θα έχανε τον χρόνο του αν διάβαζε ότι κρίσιμο για την ανάπτυξη δεν είναι το μέγεθος όσο είναι η ποιότητα του κράτους, η ποιότητα και η ισχύς των θεσμών και η εύρυθμη λειτουργία τους. Αυτά κρίνουν την αποτελεσματικότητά του –όχι αν θα αποκτήσει... μετοχές στην Cosco ούτε αν θα καταντήσει ο «νυχτοφύλακας» της αγοράς. Και αυτή, η αποτελεσματικότητα, είναι το βασικό πρόβλημα του δημόσιου τομέα στη χώρα μας.

Η Ελλάδα δαπανά για τη δημόσια διοίκηση το μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ από όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ. Θα περίμενε κανείς ότι η εξυπηρέτηση πολιτών και επιχειρήσεων θα ήταν ταχεία και δεν θα τους κόστιζε πολύ. Συμβαίνει το αντίθετο.

Οσον αφορά την εξυπηρέτηση, όταν έχουμε πυρκαγιές δεν έχουμε πυροσβεστική, όταν έχουμε επιδημίες δεν έχουμε μονάδες εντατικής, έχουμε πολλούς καθηγητές αλλά δεν έχουμε καλή εκπαίδευση κ. ο. κ. Αυτό που δεν είναι τόσο γνωστό, είναι ότι για (κακές) υπηρεσίες πληρώνουμε το υψηλότερο κόστος στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το κόστος με το οποίο η γραφειοκρατία επιβαρύνει τις επιχειρήσεις εκτιμάται μεταξύ 5,4% και 6,8% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ). Αν πάρουμε τη χαμηλή εκτίμηση (5,4%) το ποσοστό αυτό μεταφράζεται σε 14 δισ. ευρώ περίπου, κάθε χρόνο. Αν καταφέρναμε να μειώσουμε αυτό το κόστος (έστω, όχι στα μέσα ευρωπαϊκά επίπεδα αλλά) στο επίπεδο άλλων μεσογειακών χωρών, της Ισπανίας ή Ιταλίας, τότε οι ελληνικές επιχειρήσεις θα κέρδιζαν τουλάχιστον 4 δισ. ευρώ ετησίως –ποσό μεγαλύτερο από τις φοροελαφρύνσεις που έγιναν τα τελευταία χρόνια στα κέρδη τους. Κι αν φορολογούσαμε αυτά τα επιπλέον 4 δισ. ευρώ, θα μαζεύαμε 1 δισ. ευρώ επιπλέον έσοδα, χωρίς να αυξηθούν οι φορολογικοί συντελεστές.

Η μελέτη σκιαγραφεί νέα πεδία δόξης λαμπρά, εφόσον αποφασίζαμε να ξεφύγουμε από την πεπατημένη των «εύκολων» λύσεων. Οπερ έχει πιθανότητες να συμβεί αν κατανοήσουμε ότι τα «εύκολα» έχουν καταστεί αδύνατα και, πλέον, ρεαλιστική πολιτική είναι μόνο η πολιτική καινοτομίας παντού.