Η κραυγή του κ. Βαρθολομαίου

Tου Σταυρου Λυγερου

Aγωνιζόμενο να επιβιώσει, το Οικουμενικό Πατριαρχείο έχει αναπτύξει μια νοοτροπία προσαρμογής ειδικά στο ασφυκτικό περιβάλλον της κεμαλικής Τουρκίας. Γι’ αυτό και παρά τις διώξεις, αυθαιρεσίες και δημεύσεις, απέφευγε να υψώσει φωνή διαμαρτυρίας. Η κραυγή του κ. Βαρθολομαίου στο αμερικανικό κανάλι CBS προκάλεσε διεθνή εντύπωση ακριβώς, επειδή ο ίδιος και οι προκάτοχοί του δεν έχουν ποτέ μιλήσει έτσι.

Η δήλωσή του ότι το Πατριαρχείο δεν θα φύγει από την Κωνσταντινούπολη «ακόμη και αν ορισμένες φορές αισθανόμαστε εσταυρωμένοι» ήταν σήμα ότι το ποτήρι ξεχείλισε. Ας σημειωθεί ότι ο κ. Βαρθολομαίος επανειλημμένως στήριξε διεθνώς και την ευρωπαϊκή πορεία της Τουρκίας και τα ανοίγματα της κυβέρνησης Ερντογάν. Παρ’ όλα αυτά, όπως ο ίδιος είπε, οι εκκλήσεις του προς τον Τούρκο πρωθυπουργό έπεσαν στο κενό.

Η δύναμη του Πατριαρχείου πηγάζει από τον οικουμενικό χαρακτήρα του, από το γεγονός ότι οι ορθόδοξες εκκλησίες τού αναγνωρίζουν πρωτοκαθεδρία. Γι’ αυτό και η Αγκυρα αρνείται επιμόνως να του αναγνωρίσει την οικουμενικότητα και το αντιμετωπίζει σαν τοπική εκκλησία. Τα προβλήματα του Πατριαρχείου είναι προβλήματα ανθρώπινων δικαιωμάτων και ως τέτοια είναι ήδη στην ατζέντα των ευρωτουρκικών και αμερικανοτουρκικών σχέσεων. Δεν είναι, όμως, μόνο αυτό.

Η επιβίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου έχει συναισθηματική σημασία για τον Ελληνισμό, αλλά πολιτική για την Ουάσιγκτον. Εάν πέσει το Φανάρι η πρωτοκαθεδρία στον ορθόδοξο κόσμο θα περάσει στη Μόσχα. Οι Αμερικανοί δεν θέλουν οι Ρώσοι να αποκτήσουν ένα πρόσθετο όχημα για άσκηση επιρροής στην ευρύτερη περιοχή. Γι’ αυτό και δεν θα επιτρέψουν τον αφανισμό του.

Πολλοί ταυτίζουν την επιβίωση του Οικουμενικού Πατριαρχείου με την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής στη Χάλκη. Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα, μάλιστα, τη θεωρεί σοβαρό εθνικό θέμα. Δικαιολογημένα, εάν σκεφθούμε ότι η Αθήνα έχει τη Χάλκη στην κορυφή της ελληνοτουρκικής ατζέντας. Στην πραγματικότητα, πρόκειται για δευτερεύον θέμα. Θεολογικές σχολές υπάρχουν άφθονες. Η επιβίωση του Πατριαρχείου δεν εξαρτάται από τη Χάλκη. Εξαρτάται από τη δυνατότητα στον οικουμενικό θρόνο να εκλέγεται ιεράρχης, που μέχρι τότε δεν θα είχε τουρκική ιθαγένεια.

Η Αγκυρα δεν έχει να χάσει τίποτα από την επαναλειτουργία της Χάλκης. Παζαρεύει, όμως, σκληρά, για να αποσπάσει ανταλλάγματα στη Θράκη. Εδώ και χρόνια επιχειρεί να διασυνδέσει τα ζητήματα του Πατριαρχείου και της αρπαγής ελληνικών περιουσιών με τη μουσουλμανική μειονότητα. Με τον τρόπο αυτό προσπαθεί και να εξισορροπήσει τις πιέσεις που δέχεται για την παραβίαση των θρησκευτικών ελευθεριών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι Αμερικανοί έχουν ανάγκη το Οικουμενικό Πατριαρχείο, αλλά επειδή δεν θέλουν να δυσαρεστήσουν τους Τούρκους, στέλνουν τον λογαριασμό στην Αθήνα! Το χειρότερο είναι ότι η Αθήνα δείχνει έτοιμη να τον πληρώσει. Κινδυνεύει να πέσει στην παγίδα, επειδή έχει εδώ και χρόνια αναγάγει το ασήμαντο θέμα της Χάλκης σε μείζον. Ο λόγος είναι ότι οι εκάστοτε κυβερνώντες ενδιαφέρονται για την επικοινωνιακή εκμετάλλευση μιας κατασκευασμένης εθνικής «επιτυχίας».