Πράξη αυτοπροστασίας παρά αλληλεγγύης

Του Σταυρου Λυγερου

Η δημοσιονομική κρίση έφερε με δραματικό τρόπο στην επιφάνεια όχι μόνο την κατάρρευση του δικού μας κλεπτοκρατικού μοντέλου, αλλά και τις εγγενείς ανεπάρκειες της Ε.Ε. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση δρομολογήθηκε σε περίοδο σχετικά «ήρεμων υδάτων» και οικοδομήθηκε υπό την επήρεια του άρρητου, αλλά υποβόσκοντος ιδεολογήματος ότι οι συνθήκες θα ήταν πάντα έτσι. Οι φιλοσοφικά ανόητες ελίτ αγνόησαν ότι στην πολιτική και στην οικονομία ισχύει ό,τι και στη ζωή: εκτός από φάσεις «ήρεμων υδάτων» υπάρχουν και τρικυμίες. Σ’ αυτές ακριβώς δοκιμάζονται οι συνεκτικοί δεσμοί.

Η Ε.Ε. δεν είναι μία ομοσπονδία. Η έννοια του συμφέροντος κάθε χώρας–μέλους είναι συστατικό στοιχείο του παιχνιδιού. Από την άλλη πλευρά, όμως, μία ένωση κρατών προϋποθέτει την αλληλεγγύη. Αυτό ισχύει πολύ περισσότερο για την Ευρωζώνη. Η νομισματική χωρίς δημοσιονομική ένωση, δηλαδή χωρίς πολιτική ένωση, είναι αντίφαση. Εβαλαν το κάρο μπροστά από το άλογο. Δεν φρόντισαν ούτε να δημιουργήσουν μηχανισμό διάσωσης μιας χώρας–μέλους, που θα αντιμετώπιζε δημοσιονομική κρίση και λόγω αυτής θα έμπαινε στο στόχαστρο των Αγορών.

Η Συνθήκη του Μάαστριχτ και η εξουσία της πολιτικά μη νομιμοποιημένης Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας δεν έλυσαν αυτή την αντίφαση. Αντιθέτως, εγκλώβισαν την Ευρωζώνη σ’ έναν ασφυκτικό κορσέ, στερώντας την από την πολύτιμη ευελιξία. Αυτό φάνηκε καθαρά στην κρίση, όταν η ανάγκη υποχρέωσε το «ιερατείο» να σπάσει τους κανόνες.

Ο τρόπος που η Ε.Ε. αντιμετώπισε το «ελληνικό τζιτζίκι» είναι μία ήττα για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. Οι ισχυρότερες χώρες–μέλη εκμεταλλεύθηκαν το θεσμικό κενό και τους ερασιτεχνικούς χειρισμούς της κυβέρνησης Παπανδρέου για να μην επιδείξουν αλληλεγγύη. Αλληλεγγύη δεν σημαίνει διάσωση άνευ όρων. Χωρίς αλληλεγγύη, όμως, η Ε.Ε. δεν έχει μέλλον. Θα επικρατήσει το διαλυτικό σύνδρομο «ο σώζων εαυτόν σωθήτω».

Η Ευρωζώνη ουσιαστικά έριξε την Ελλάδα στα σκυλιά των Αγορών υποτίθεται για να τη συνετίσει και για να μη δημιουργηθεί προηγούμενο. Αντί να βοηθήσει τον αδύνατο κρίκο της να ισχυροποιηθεί, υποθήκευσε την ανάκαμψή του, αφήνοντάς τον να δανεισθεί με τοκογλυφικά επιτόκια προς όφελος των κερδοσκόπων. Ακόμα κι όταν η κυβέρνηση έλαβε αιματηρά μέτρα, η Γερμανία εμφανιζόταν απρόθυμη. Η χθεσινή επίσημη στήριξη της Ευρωζώνης προς την Ελλάδα ουσιαστικά ήταν περισσότερο πράξη προστασίας του ευρώ (θα δεχόταν πίεση εάν η Αθήνα προσέφευγε στο ΔΝΤ), παρά πράξη αλληλεγγύης.