Στρατηγική και οικονομία

Του καθηγητή Νίκου Λυγερού

Σπάνια η στρατηγική είναι οικονομική και σπάνια η οικονομία είναι στρατηγική. Αυτή η σπανιότητα δεν σημαίνει απαραίτητα ότι τα δύο γνωστικά αντικείμενα δεν έχουν κοινή τομή. Απλώς σπάνια υπάρχουν ειδικοί και στους δύο τομείς. Η τέχνη της μίας φοβίζει την επιστήμη της άλλης, κι όμως η θεωρία παιγνίων καθώς το απέδειξε ο John Nash είναι ικανή να συνδυάσει και τις δύο και το ίδιο ισχύει και για την θεωρία αγορών, η οποία γενικεύει την προηγούμενη, όταν το πλήθος των παικτών είναι πάρα πολύ μεγάλο.
Ένα άλλο πρόβλημα που παρουσιάζεται και αποδεικνύει την αλληλεπίδραση μεταξύ των δύο, είναι ότι η οικονομία μπορεί να έχει στρατηγικές επιπτώσεις και η στρατηγική να έχει....
οικονομικές επιπτώσεις. Στις μέρες μας δίνεται μεγάλη έμφαση στην οικονομία λόγω έλλειψης στρατηγικής. Κατά συνέπεια όλοι ψάχνουν λύσεις στον τομέα της οικονομίας, ενώ εκεί βρίσκονται απλώς τα προβλήματα, οι λύσεις ανήκουν στην στρατηγική. Και δίχως αυτήν οι επιπτώσεις θα εμφανιστούν ακόμα σε πιο σοβαρό επίπεδο στην σφαίρα της. Ένα απτό παράδειγμα αποτελείται από τις προσπάθειες της μικροπολιτικής να λύσει πρόβλημα μακροοικονομίας. Έχει μεγαλύτερο ενδιαφέρον ως νοητικό σχήμα η εφαρμογή της μακροπολιτικής στην οικονομία. Διότι δεν είναι με μικροοικονομικά μοντέλα που θα καταφέρουμε να λύσουμε οποιοδήποτε σοβαρό οικονομικά πρόβλημα. Διότι αυτός που έχει μόνο την τακτική ως στρατηγική, είναι καταδικασμένος ήδη στο επιχειρησιακό επίπεδο. Η προσέγγιση της μακροπολιτικής έχει το επίπεδο αλλά και το ύφος της υψηλής στρατηγικής. Δεν μπορούμε απλώς να δρούμε παθητικά αλλιώς θυμίζουμε το ανέκδοτο της Κορσικής, όπου προτείνεται σε αυτόν που σκέφτεται να δουλέψει, να καθίσει. Η σκέψη είναι και αυτή μια επένδυση, μόνο που χρειάζεται χρόνο για να αναπτυχθεί μια ανθεκτική στρατηγική. Παρουσιάζοντας συνεχώς σε όλους ότι τα οικονομικά προβλήματα είναι καθημερινά και πρέπει να δοθεί μια καθημερινή μάχη για το καθένα, εξαφανίζουμε τον ρόλο της σκέψης. Διότι στην ουσία παράγουμε ένα σημείο τριβής στην εφοδιαστική αλυσίδα στο πλαίσιο της νοόσφαιρας. Η τοπική επίλυση προβλημάτων δίχως ολική προσέγγιση, αντιμετωπίζει εκ φύσης το εμπόδιο του ορίζοντα και οι διαδοχικές τροποποιήσεις δίχως στρατηγική δεν μπορούν να βρουν ούτε τη βέλτιστη λύση ούτε την ανθεκτική. Και οι κινήσεις με κίνητρα αλλά χωρίς σκοπό δεν δικαιολογούν ούτε την ίδια τους την ύπαρξη, ακόμα και αν επιτρέπουν σε ειδικούς να παραμείνουν στις θέσεις τους. Ενώ η πραγματικότητα αλλάζει μόνο με πράξεις που έχουν ένα όραμα, που προσπερνούν την ουτοπία και σκέφτονται το αδιανόητο για να δημιουργήσουν την επόμενη πραγματικότητα. Το θέμα δεν είναι πρόβλημα αλλά το πρόβλημα είναι θέμα και όχι μόνο ρεαλισμού, όπως πιστεύουν οι περισσότεροι. Ο ρεαλισμός σε φάση κρίσης προκαλεί και αδράνεια. Εξετάζουν το θέμα του κόστους και δεν μελετούν το πρόβλημα του κέρδους, διότι θεωρούν ότι η έλλειψη ήττας είναι ήδη μια νίκη, ενώ δεν έχει αλλάξει τίποτα. Η εφαρμογή υψηλής στρατηγικής παρουσιάζεται ως αδιανόητη από τους πολιτικούς, ενώ επιβάλλεται από την μακροπολιτική. Είναι απλώς θέμα χρόνου να το αποδεχθούν και να γίνει πραγματικότητα από άλλους.