Οι φυλές του ΠαΣοΚ...

Επικό Βήμα 24.5.1998

Τα πρόσωπα, τα στρατόπεδα, οι ομάδες...
«Να προχωρήσουμε όλοι μαζί στον δρόμο της συνεννόησης, της κατανόησης, της αλληλεγγύης και της συνοχής. Είναι ο δρόμος που δίνει σε όλους περισσότερη δύναμη, ο δρόμος της δημιουργικής ενότητας». Με αυτή τη φράση ο πρωθυπουργός και πρόεδρος του ΠαΣοΚ κ. Κ. Σημίτης προσπάθησε πριν από οκτώ ημέρες να πείσει τα μέλη της Κεντρικής Επιτροπής και τους βουλευτές του κόμματός του ότι κανένας δεν θα χάσει αν σταματήσουν οι έριδες και η κυβέρνησή του προχωρήσει ανεμπόδιστα στο έργο της. Ορισμένοι διέκριναν σ' αυτή την αποστροφή του λόγου του ένα είδος προαγγελίας για το μελλοντικό κυβερνητικό....
σχήμα, στο οποίο θα ενταχθούν και στελέχη που κινούνται εκτός του «εκσυγχρονιστικού μπλοκ». Αλλοι όμως έλεγαν ότι πρόκειται απλώς περί «φωνής βοώντος...». Στο ΠαΣοΚ το μόνο που δεν μπορεί να συναντήσει κανείς πλέον είναι «συνοχή», «αλληλεγγύη» και όλα τα συναφή. Κατά συνέπειαν ο «δρόμος της δημιουργικής ενότητας» είναι ένα μικρό μονοπάτι που όσο πάει και στενεύει.
* Το μεγάλο χάσμα
Η αλήθεια είναι ότι την τελευταία φορά που συγκεντρώθηκαν όλα μαζί τα στελέχη του ΠαΣοΚ κατεβλήθησαν από όλες τις πλευρές προσπάθειες για να συζητήσουν «επί της ουσίας». Βόλευε και η ημερησία διάταξη, που αφορούσε την «κοινωνική πολιτική» της κυβέρνησης, ενός σοσιαλιστικού κόμματος. Το αποτέλεσμα ήταν απογοητευτικό! Οσο πιο «ουσιωδώς» συζητούν τόσο περισσότερο ανακαλύπτουν ότι είναι «πολλοί ξένοι στο ίδιο κόμμα». Οι διαφορές τους είναι πολιτικές. «Πλην των διαχωριστικών γραμμών που σχετίζονται με την επιλογή προσώπων για την άσκηση της εξουσίας, έχουμε και διαφορετική αντίληψη των πραγμάτων» έλεγε μέλος της ΚΕ. Αυτό είναι σοβαρό πρόβλημα για ένα κόμμα του οποίου η εκλογική δύναμη παραμένει σταθερά άνω του 40% τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Και το 2000 θα βρίσκεται στην εξουσία εν συνόλω 17 από τα 20 τελευταία χρόνια του αιώνα! Προς το παρόν μπορούν να αλλάζουν φιλοφρονήσεις μεταξύ τους ακόμη και όταν οι διαφορές του είναι ορατές. «Ο πιο συνεπής και επιτυχημένος εκσυγχρονιστής είναι ο Γιώργος Δασκαλάκης» είπε για τον «αντιφρονούντα», στενό φίλο του κ. Α. Τσοχατζόπουλου που διευθύνει τη Γενική Τράπεζα ο «εκσυγχρονιστής» κ. Ι. Δατσέρης, συνεργάτης της κυρίας Βάσως Παπανδρέου. Οι φιλοφρονήσεις όμως δεν αρκούν για να γεφυρώσουν τις διαφορές ή να αμβλύνουν τις διαχωριστικές γραμμές που δημιούργησε στο ΠαΣοΚ το συνέδριο μέσω του οποίου μετέβησαν από τον Α. Παπανδρέου στον κ. Κ. Σημίτη. Και βάσει του οποίου κατανέμονται πλέον η κομματική εξουσία και τα κρατικά αξιώματα, είναι η αλήθεια.
Οταν έρχεται η στιγμή να ανταλλάξουν απόψεις στο πλαίσιο των ίδιων οργάνων ή θεσμών, τότε το χάσμα αναδεικνύεται ευκρινώς. Ηταν αρκετό να ακούσει κανείς στις τελευταίες συνεδριάσεις της ΚΕ και της ΚΟ τους ομιλητές για να καταλάβει. Π.χ., στην ΚΕ συζητούσαν επί δύο ημέρες χωρίς να συμπίπτουν σε τίποτε και ο χαρακτηρισμός «ανήσυχο κόμμα» που έδωσε στο τέλος ο κ. Σημίτης ήταν μάλλον ευφημισμός. Δεν έχουν «ανησυχίες». Είναι αδυνατούν να συμφωνήσουν. Οι κκ. Ι. Παπαντωνίου, Μ. Παπαϊωάννου, Χρ. Πρωτόπαπας, Ρ. Σπυρόπουλος ανέλαβαν εκ μέρους των «εκσυγχρονιστών» να εξηγήσουν ­ χωρίς όμως να το λένε καθαρά, και συνεπώς ανεπιτυχώς ­ ότι η πολιτική φιλοσοφία του ΠαΣοΚ άλλαξε, όχι μόνον λόγω της ΟΝΕ. Π.χ., τη θέση για τη σημασία «επιχειρήσεων με στρατηγικό χαρακτήρα» έχει πάρει πλέον η θέση για τα «δίκτυα με στρατηγικό χαρακτήρα» και αυτό εξηγεί θεωρητικώς το εξαγγελθέν πρόγραμμα ιδιωτικοποιήσεων. Ακόμη και η θέση για το «κράτος πρόνοιας» δεν είναι ίδια. Οπως παρετήρησε η κυρία Αννα Διαμαντοπούλου, το κοινωνικό κράτος «σχεδιάζεται πλέον σε άλλη βάση, με άλλη διάρθρωση και άλλους πόρους, γιατί απλούστατα άλλαξε το μοντέλο παραγωγής». Από τη δική του πλευρά ο κοινοτικός επίτροπος κ. Χρ. Παπουτσής είπε ότι η κυβέρνηση ρευστοποιεί τη δημόσια περιουσία για να πετύχει τους δείκτες της σύγκλισης, απορρίπτοντας την εκδοχή ότι η ακολουθούμενη πολιτική είναι «μονόδρομος» και πολύ περισσότερο ότι την επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ενωση. Ο πεπειραμένος κ. Α. Πεπονής ζήτησε να επανεξετασθούν οι ιδιωτικοποιήσεις με τη δική του επιχειρηματολογία και ο κ. Γ. Ανωμερίτης τον ακολούθησε. Ο κ. Α. Τσοχατζόπουλος δεν δίστασε να στηρίξει τις απόψεις του Πρωθυπουργού με σαφή τρόπο: «είναι μονόδρομος» η ακολουθούμενη πολιτική, είπε ­ για να ζητήσει απλώς «κοινωνική ευαισθησία».
* Οι τρεις τάσεις
Συμπέρασμα: Ενα κόμμα, τρεις εκδοχές για το ίδιο θέμα, τρεις τάσεις σε ένα κομματικό όργανο. Οι «αντιφρονούντες» επιζητούσαν τεκμήρια «αλλαγής της φυσιογνωμίας του ΠαΣοΚ», οι «εκσυγχρονιστές» επιχειρηματολογούσαν για μια πολιτική που εφαρμόζεται ήδη και οι «κυανόκρανοι του Ακη» απλώς παρακολουθούσαν.
Σχεδόν δύο χρόνια μετά το συνέδριο του ΠαΣοΚ, ο συσχετισμός των δυνάμεων που διαμορφώθηκε στο εσωτερικό του δεν έχει αλλάξει σε ό,τι αφορά τις «παρατάξεις» που αναμετρήθηκαν για τη διαδοχή. Και αυτό ίσως είναι το πρόβλημα. Ούτε η πλειοψηφία κατορθώνει να ενσωματώσει τη μειοψηφία ούτε οι χαμένοι του συνεδρίου λένε να το πάρουν απόφαση. Παραδόξως στο ΠαΣοΚ υπάρχει ακόμη η «λογική της ρεβάνς», σε ίση δόση με τη «λογική της επικράτησης». Υποκινούμενες αμφότερες αφενός από προσωπικές απογοητεύσεις ή φιλοδοξίες και αφετέρου από πραγματικές πολιτικές διαφορές. Ο διαχωρισμός «νικητές και ηττημένοι» τέμνεται συχνά από τον διαχωρισμό ανάμεσα σε εκείνους που επιμένουν να συνδέουν την ανάμνηση του Α. Παπανδρέου με παλιές οικονομικές συνταγές και σε εκείνους που συγχέουν την υποχρέωση της προσαρμογής στις σημερινές συνθήκες με την «πλήρη αποκοπή» από τον ιδρυτή του Κινήματος.
Το μπλοκ των «εκσυγχρονιστών» εξακολουθεί να είναι κυρίαρχο στο ΠαΣοΚ και να ελέγχει απολύτως όλα τα όργανα του κόμματος και της ΚΟ. Περισσότερα από 100 στα 150 μέλη της ΚΕ, περισσότεροι από 90 στους 159 βουλευτές και περισσότερα από 11 στα 19 μέλη του ΕΓ αποτελούν τη συμπαγή δύναμη στήριξης της ηγεσίας. Ουδείς αμφισβητεί στο ΠαΣοΚ αυτή την πραγματικότητα, όπως και ουδείς αμφισβητεί τον ηγεμονικό ρόλο του κ. Σημίτη στον χώρο των «εκσυγχρονιστών». Κατά τον ίδιο τρόπο που όλοι ομολογούν την «αδυναμία» του να απορροφήσει τμήμα των δυνάμεων που τον αντιπολιτεύθηκαν ως τώρα. «Χάθηκε ο κόσμος να φωνάξει ορισμένους καλοπροαίρετους για έναν καφέ;» λένε στη Χαριλάου Τρικούπη. Δεν χάθηκε, αλλά δεν το κάνει. Η ισχύς των «εκσυγχρονιστών» αποτυπώνεται στην καθημερινή δραστηριότητα του ΠαΣοΚ, αλλά στον ευρύτερο χώρο της ενδοκομματικής πλειοψηφίας έχει διαμορφωθεί ήδη μια ποικιλία αποχρώσεων. Τα στελέχη της συσπειρώνονται γύρω από διάφορα πρόσωπα, διαμορφώνουν όρους ατομικών διαγκωνισμών ακόμη και μεταξύ των στενών συνεργατών του Πρωθυπουργού, αντιδικούν και υπονομεύουν αλλήλους στην τρέχουσα κυβερνητική δραστηριότητα. Σταδιακά διαμορφώνονται χωριστοί επί μέρους πόλοι δύναμης και άσκησης εξουσίας.
* Η κλαδική των λεγεωναρίων
Η πιο χαρακτηριστική ομάδα των «εκσυγχρονιστών» είναι η λεγομένη «κλαδική των υφυπουργών» που αποτελείται από μέλη της κυβέρνησης τα οποία δυσανασχετούν με τη συμπεριφορά ορισμένων «ιστορικών στελεχών». Συγκεντρώνονται συχνά σε σπίτια και σε γραφεία και επιδιώκουν να διαμορφώσουν ένα είδος «λεγεωναρίων του Σημίτη», αναλαμβάνοντας την υπεράσπιση της κυβερνητικής πολιτικής, «επειδή δεν το κάνουν οι υπουργοί». Μετέχουν συνήθως οι κκ. Χρ. Πάχτας, Χρ. Πρωτόπαπας, Λ. Παπαδήμας, Αννα Διαμαντοπούλου, Θ. Κοτσώνης, Αλ. Μπαλτάς, Γ. Δρυς, Θ. Κολιοπάνος, Χρ. Βερελής, Εμμ. Λουκάκης και φυσικά ο κ. Γ. Πασχαλίδης. Ενίοτε μετέχουν και δύο υπουργοί: οι κκ. Α. Μαντέλης και Στ. Σουμάκης. Ενας αριθμός υφυπουργών, όπως είναι οι κκ. Α. Φούρας, Μ. Χρυσοχοΐδης, Στ. Μπένος, Δ. Σωτηρλής, Εμμ. Σκουλάκης, στηρίζουν τον Πρωθυπουργό αλλά σπανίως εμφανίζονται σε συνάξεις.
Στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του ΠαΣοΚ υπάρχει επίσης μια ευρεία ομάδα βουλευτών που θεωρούνται αμιγώς «σημιτικοί» και για πολλούς είναι οι «υφυπουργοί του μέλλοντος». Πότε; Οταν οι νυν υφυπουργοί πάρουν τις θέσεις των υπουργών, όπως επιδιώκουν! Μεταξύ των «σημιτικών» βουλευτών περιλαμβάνονται οι κκ. Ν. Αλευράς, Ρ. Σπυρόπουλος, Γ. Λιάνης, Δ. Κατσικόπουλος, Δ. Κουτσόγιωργας, Χρ. Ροκόφυλλος, Γ. Φλωρίδης, Δ. Θάνος, οι ευρωβουλευτές κκ. Ι. Ρουμπάτης, Αγγέλα Κοκκόλα, Γ. Κατηφόρης και Αννα Καραμάνου. Κατ' αντίστοιχο τρόπο, κοντά στον κ. Σημίτη βρίσκονται κομματικά στελέχη που έχουν αναλάβει δημόσια αξιώματα, όπως ο υποδιοικητής της ΑΤΕ κ. Αθ. Παπαγεωργίου, αλλά και μια ομάδα συνδικαλιστικών στελεχών, μεταξύ των οποίων οι κκ. Δ. Κουσελάς, Ν. Μπάκουλης, Α. Κολλάς και Σπ. Στάμου.
Η «ομάδα του Μαξίμου» αποτελείται από παλαιούς συνεργάτες του Πρωθυπουργού που είτε έχουν και σήμερα επισήμως κάποια σχέση μαζί του είτε καλούνται ανεπισήμως για διαβουλεύσεις. Πρόκειται για μια κατηγορία στελεχών με συχνή ­ ενίοτε και καθημερινή ­ επαφή με τον κ. Σημίτη. Ο κ. Ν. Θέμελης είναι ο πιο παλαιός φίλος του και σηκώνει το βάρος των διεθνών σχέσεων. Ο κ. Α. Αγγελίδης αποφεύγει τη δημοσιότητα και έχει αναλάβει τα θέματα ποιότητας ζωής, από το γραφείο του στη Βουλή. Οι κκ. Α. Μαντέλης, Ν. Χριστοδουλάκης, Σ. Κοσμίδης, Δ. Παπούλιας, Γ. Χρυσολούρης και Α. Γιαννίτσης ανήκουν στον ίδιο κύκλο, που συμπληρώνεται από φίλους του Πρωθυπουργού από τον ακαδημαϊκό χώρο, όπως οι καθηγητές κκ. Ι. Σπράος, Χρ. Ροζάκης, Δ. Δαμιανός κ.ά. Από το Μέγαρο Μαξίμου ο υπεύθυνος του γραφείου Τύπου του Πρωθυπουργού κ. Γ. Πανταγιάς συντονίζει τις ­ πέραν του ΠαΣοΚ ­ οργανώσεις, όπως ο ΟΠΕΚ, η «Πολιτεία», το «Δίκτυο Πολιτών», που απ' ό,τι φαίνεται θα επιδιώξουν να λάβουν μέρος στο προσεχές συνέδριο του κόμματος, και κρατάει επαφή με στελέχη όπως ο βουλευτής κ. Π. Παρασκευόπουλος, ο κ. Χρ. Ζούπης, η κυρία Χρ. Παπανικολάου και άλλοι που συνθέτουν το «λόμπι της Κεντροαριστεράς».
Ο κ. Θ. Τσουκάτος, μέλος του ΕΓ, επισκέπτεται συχνά το Μαξίμου για τον «πρωινό καφέ» και κατ' ιδίαν συνεργασία με τον Πρωθυπουργό, αλλά η έδρα του είναι στη Χαριλάου Τρικούπη και στο γραφείο του έχει τοποθετηθεί «πορτοκαλί τηλέφωνο». Χειρίζεται τις κομματικές υποθέσεις για λογαριασμό του κ. Σημίτη και αυτό δημιούργησε προστριβές με τον Γραμματέα της ΚΕ κ. Κ. Σκανδαλίδη στο παρελθόν. Εχει καθημερινή επαφή με εκατοντάδες στελέχη σε όλη την επικράτεια, με τις Νομαρχιακές Επιτροπές, αλλά και με μέλη της ΚΕ που αναδείχθηκαν την περίοδο που προετοίμαζε την άνοδο του κ. Σημίτη στην ηγεσία του ΠαΣοΚ, όπως π.χ. οι κκ. Λ. Αγγέλου, Σ. Χαρισιάδης, Μ. Ανδριγιαννάκης, Λ. Εξάρχου, Σ. Κατσαντώνης κ.ά. Συχνά επιλαμβάνεται των «κρίσεων» στο κόμμα και στα συνδικάτα, με τη συνεργασία στελεχών όπως οι κκ. Χρ. Πρωτόπαπας και Μ. Νεονάκης, ενώ κινείται διαρκώς σε όλη την επικράτεια, εν αντιθέσει προς τους «ατσαλάκωτους», όπως αποκαλεί όσους επαναπαύονται στις δάφνες του 1996.
Από την παλιά «ομάδα των τεσσάρων», ο κ. Π. Αυγερινός κινείται πλέον διακριτικά, διατυπώνει συχνά επιφυλάξεις και αναδεικνύεται «Νέστορας των εκσυγχρονιστών», στον οποίο καταφεύγουν «για τα παράπονά τους». Ο κ. Θ. Πάγκαλος προτιμά να είναι μόνον υπουργός Εξωτερικών έχοντας στην ΚΕ μόνη «επιρροή» τη συνεργάτιδά του κυρία Σταυρούλα Δήμου, ενώ ο βουλευτής κ. Δ. Αλαμπάνος, που κάποτε δήλωνε οπαδός του, τώρα μάλλον προσανατολίζεται προς τον κ. Α. Τσοχατζόπουλο. Η κυρία Βάσω Παπανδρέου διατηρεί στενές σχέσεις με ευρεία γκάμα στελεχών. Βουλευτές όπως οι κκ. Λ. Τζαννής, Γ. Γεωργιόπουλος, Ευ. Βλασόπουλος, Φρ. Παπαδέλλης θεωρούνται προσκείμενοι στην υπουργό Ανάπτυξης, που έχει και ορισμένες προσβάσεις στην ΚΕ, όπως ο κ. Εμμ. Τρικούκης, ή σε μεσαία στελέχη του κομματικού μηχανισμού, όπως ο κ. Αθ. Ντερέκας. Το πολιτικό επιτελείο της αποτελούν κυρίως μέλη της ΚΕ, όπως οι κκ. Π. Λούσκος και Δ. Καρύδης, καθώς και ο ­ παλαιότερος όλων ­ γιατρός κ. Ι. Δατσέρης με επιρροή στη Θεσσαλονίκη και στη Βόρεια Ελλάδα.
* Οι άλλες συνιστώσες
Οι άλλες συνιστώσες του μπλοκ που επικράτησε στο συνέδριο μάλλον υπολειτουργούν. Η «ομάδα Γεννηματά» δεν διαλύθηκε ποτέ, αλλά δεν έχει και σημαντική δράση και συνοχή ­ αν και εξακολουθεί να παρεμβαίνει. Προσφάτως ανέλαβαν πρωτοβουλία για να διαλύσουν τα σύννεφα στις σχέσεις του Πρωθυπουργού με την κυρία Παπανδρέου. Σ' αυτή την κατηγορία ανήκουν οι κκ. Κ. Γείτονας, Μ. Παπαϊωάννου, Χρ. Πολυζωγόπουλος, Ι. Κουτσούκος, ενώ ο κ. Χρ. Πρωτόπαπας βρίσκεται πλέον κοντά στον κ. Σημίτη. Αντιθέτως ο κ. Λ. Κανελλόπουλος, επιφανές στέλεχος της ομάδας, κρατάει αποστάσεις από τους «εκσυγχρονιστές». Οι «λοχαγοί» μάλλον δεν υπάρχουν πλέον ως συμπαγής ομάδα. Οι κκ. Δ. Ρέππας και Στ. Μανίκας συνεργάζονται στενά με τους «σημιτικούς», οι κκ. Χ. Καστανίδης και Ευ. Μαλέσιος κρατούν αποστάσεις για τους δικούς τους λόγους, οι κκ. Ι. Νικολάου και Μ. Σταυρακάκης παρακολουθούν διακριτικά και ο κ. Μ. Νεονάκης, ως υπεύθυνος Οργανωτικού του ΠαΣοΚ, ανήκει πλέον στον κεντρικό κομματικό μηχανισμό. Κόμμα μέσα στο κόμμα
Μεταξύ των «προεδρικών» και των «κεντρώων» κυκλοφορεί εσχάτως η άποψη ότι «αυτό το ΠαΣοΚ δεν μας χωράει» και αναζητούν διέξοδο. Πολλοί λένε ότι κάποιοι από αυτούς δεν αποχωρούν επειδή διαβλέπουν ακόμη ένα ενδεχόμενο ανατροπής του κ. Σημίτη στο συνέδριο. Εν τω μεταξύ πνέουν μένεα κατά του κ. Τσοχατζόπουλου, τον οποίο αποκαλούν «εκσυγχρονίσιμο» και θεωρούν ότι «ενσωματώθηκε». Αναζητούν πάντως ηγεσία και ο κ. Εμμ. Δασκαλάκης αναφέρει συχνά ότι «στο συνέδριο ο Σημίτης θα έχει αντίπαλο». Και δεν εννοεί τον κ. Τσοχατζόπουλο, οι φίλοι του οποίου τους κατηγορούν ότι με τη στάση τους «προσφέρουν άλλοθι στους σημιτικούς».
Εκπρόσωποι αυτών των πλευρών συγκεντρώνονται συχνά σε σπίτια και σε γραφεία και αναζητούν τρόπους οριζόντιας σύνδεσης ελπίζοντας ότι θα συμπεριλάβουν και ορισμένους φίλους των κκ. Τσοχατζόπουλου, Αρσένη και Παπουτσή. Πληροφορίες αναφέρουν ότι έχουν αρχίσει διεργασίες που αποσκοπούν στη δημιουργία ενός «συντονιστικού οργάνου». Η ιδέα άρχισε να συζητείται μετά το δείπνο των 30 βουλευτών στο σπίτι του κ. Ι. Χαραλαμπόπουλου και έκτοτε κερδίζει έδαφος, αν και δεν λείπουν όσοι την αντιμετωπίζουν επιφυλακτικά. Οι περισσότεροι όμως συμφωνούν ότι πρέπει να αναδείξουν ένα είδος ηγεσίας μεταξύ τους που θα ενοποιεί τις επί μέρους τάσεις και θα διαμορφώνει εναλλακτικές προτάσεις απέναντι στους «εκσυγχρονιστές». Οι κκ. Π. Οικονόμου, Εμμ. Δασκαλάκης, Α. Λιβάνης, Α. Πεπονής είναι μερικά από τα στελέχη που θα μετείχαν σε ένα τέτοιο όργανο.
Βασικό σύνθημα αυτής της «πτέρυγας» του ΠαΣοΚ είναι ότι «με τον Σημίτη το ΠαΣοΚ συρρικνώνεται». Παρ' ότι, ακόμη και αν ίσχυε αυτό, από πουθενά δεν προκύπτει ότι με αυτούς θα «διευρυνόταν», η τακτική αυτή οδηγεί και τους ίδιους σε αδιέξοδο. Αν πράγματι το ΠαΣοΚ χάνει, τότε αυτοί που μένουν και θα το ψηφίσουν είναι οι οπαδοί του κ. Σημίτη και συνεπώς όσοι δρουν ως εσωκομματική αντιπολίτευση... δεν πρόκειται να εκλεγούν εκ νέου στη Βουλή. «Οσοι δεν με πιστεύουν ψηφίζουν Σημίτη και όσοι με πιστεύουν δεν ψηφίζουν ΠαΣοΚ» έλεγε βουλευτής της Β' Αθηνών περιγράφοντας το «μετέωρο βήμα» των «αντιφρονούντων». Αυτό σημαίνει ότι πολλές από τις διαφορές στο εσωτερικό του ΠαΣοΚ θα εκκαθαρισθούν αυτομάτως στις προσεχείς βουλευτικές εκλογές. Εξ αυτού του λόγου όμως τα ευτελή ­ και όχι και τόσο καθαρά ­ «πολιτικά παιχνίδια» και οι προσωπικές επιδιώξεις μεταξύ των ομάδων αλλά και στο εσωτερικό τους αναμένεται να γίνουν σκληρά μετά τις δημοτικές εκλογές και εν όψει του συνεδρίου. Εκτός αν ο κ. Σημίτης, ο οποίος κρατάει την τράπουλα, αποφασίσει να τη μοιράσει με διαφορετικό τρόπο... Προεδρικοί και άλλοι
Από την επομένη σχεδόν των εκλογών του 1996 στο ΠαΣοΚ διαμορφώθηκε ένας χώρος στον οποίο κινούνται στελέχη σε ρόλο εσωκομματικής αντιπολίτευσης, με εχθρικές διαθέσεις απέναντι στην ηγεσία και ενίοτε με εχθρική στάση της ηγεσίας απέναντί τους. Τον πρώτο λόγο εδώ έχουν οι λεγόμενοι «προεδρικοί», όπως κατ' οικονομίαν αποκαλούνται τα στελέχη που είχαν ­ ή ισχυρίζονται ότι είχαν ­ στενές σχέσεις με τον Α. Παπανδρέου, κατά την τελευταία περίοδο της ζωής του κυρίως. Ο κ. Αντ. Λιβάνης είναι η ψυχή αυτής της ομάδας, στην οποία εντάσσονται ακόμη οι κκ. Σ. Βαλυράκης, Κ. Παπούλιας, Γ. Κατσιφάρας, Ελένη Ανουσάκη, Εμμ. Δασκαλάκης, Κ. Κουλούρης, Γ. Ανωμερίτης, Τ. Παππάς, Ι. Ποττάκης, Ι. Ζιάγκας, Θ. Στάθης, Ευ. Στάικος. Ωστόσο δύο από τους πιο στενούς συνεργάτες του Α. Παπανδρέου, οι κκ. Τ. Χυτήρης και Ν. Αθανασάκης, απέφυγαν την ομάδα και «συνεργάζονται» με τους «εκσυγχρονιστές», ενώ διακριτικός παραμένει ένας ακόμη άνθρωπος του Α. Παπανδρέου: ο κ. Π. Λάμπρου, επικεφαλής της ΑΤΕ σήμερα. Στο ίδιο μήκος κύματος κινούνται οι «κεντρώοι», στους οποίους ανήκουν οι κκ. Ι. Χαραλαμπόπουλος, Α. Πεπονής, Ι. Καψής, Στ. Παπαθεμελής, Π. Κρητικός, Αλ. Δαμιανίδης, Ελ. Βερυβάκης, Δ. Γεωργακόπουλος. Ανάμεσα σ' αυτές τις δύο ομάδες κινείται ο κ. Π. Οικονόμου.
Με τον δικό του προσωπικό τρόπο πολιτεύεται ο επίτροπος κ. Χρ. Παπουτσής, τον οποίο ακολουθεί ένας αριθμός στελεχών. Π.χ., στην ΚΕ συντάχθηκαν μαζί του οι κκ. Μ. Καρχιμάκης, Β. Βασιλακάκης, Γ. Παναγιωτακόπουλος, Αθ. Παπαγεωργίου, Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, Β. Νούτσιος, Νότα Παπαδοπούλου, Κ. Παπαδόπουλος, ενώ διατηρεί καλές σχέσεις με βουλευτές όπως οι κκ. Β. Τσιλίκας και Γ. Αδαμόπουλος, την ευρωβουλευτή κυρία Ειρήνη Λαμπράκη, καθώς και με πλειάδα στελεχών του «κλίματος Τσοχατζόπουλου». Αρνείται ότι επιδιώκει να ηγηθεί του «αντισημιτικού μετώπου» και πολλοί λένε ότι, λόγω ηλικίας, προσβλέπει στο μεθεπόμενο συνέδριο για να αξιοποιήσει την ευρωπαϊκή εμπειρία του ως επιτρόπου και ευρωβουλευτή αλλά και ως «τέκνου» του Α. Παπανδρέου.
Ο κ. Γ. Αρσένης δεν είχε ποτέ ισχυρές προσβάσεις στο ΠαΣοΚ. Οι βουλευτές κκ. Δ. Πιπεργιάς, Νόρα Κατσέλη, Εμμ. Μπετενιώτης, Αλ. Χρυσανθακόπουλος, Δ. Σαρρής, Αλ. Δαμιανίδης και οι συνεργάτες του κκ. Ι. Κουμέντος, Δ. Μπέης, Α. Ζησιμόπουλος, Ευρ. Καφαντάρης, Αλ. Δαμιανίδης, Μ. Σαπουντζόγλου είναι μερικοί από τους φίλους του υπουργού Παιδείας. Οι «Ιταλοί» του κ. Μ. Χαραλαμπίδη που κάποτε διατηρούσαν καλές σχέσεις μαζί του έχουν αδρανοποιηθεί. Ο κ. Χρ. Κηπουρός είναι ο μόνος εν δράσει, αφού ο κ. Δ. Βουνάτσος αναζητεί μια θέση νομάρχη και οι κκ. Ι. Νάος, Δ. Παϊπουτλίδης και Δ. Γαϊτανίδης έχουν περιπέσει σε αδράνεια. Οι μοναχικοί λύκοι
Ο Πρόεδρος της Βουλής κ. Απ. Κακλαμάνης μένει επιμόνως έξω από ομαδοποιήσεις και λόγω της θέσεώς του συνομιλεί με όλους. Ιδιαιτέρως επηρεάζονται από τη στάση του βουλευτές όπως οι κκ. Π. Σγουρίδης, Π. Κρητικός, Δ. Τσιτενές, Φ. Ιωαννίδης κ.ά. Κατά τον ίδιο τρόπο ο Γραμματέας της ΚΕ του ΠαΣοΚ κ. Κ. Σκανδαλίδης επιδιώκει να κρατάει ίσες αποστάσεις από όλες τις πλευρές και αυτό δεν είναι πάντα εύκολο. Τον ακολουθεί μια μικρή ομάδα στελεχών όπως οι κκ. Χρ. Σμυρλής, Ν. Σαλαγιάνης και Σπ. Γιατράς. Ο κ. Γ. Παπανδρέου ­ ο οποίος με τον αριθμό βουλευτών που επηρέαζε το 1996 και τη στάση που τήρησε στο συνέδριο επηρέασε αποφασιστικά τα πράγματα ­ συνομιλεί με βουλευτές και κομματικά στελέχη, ενώ στην κυβέρνηση στενός φίλος του παραμένει ο υπουργός Βορείου Ελλάδος κ. Φ. Πετσάλνικος. Υπάρχει επίσης ένας αριθμός στελεχών που επιλέγουν απολύτως «ατομικές πορείες»: ο κ. Στ. Τζουμάκας που στηρίζει τον κ. Σημίτη, ο κ. Ι. Σουλαδάκης που έχει καλές σχέσεις με τον κ. Τσοχατζόπουλο, ο κ. Ι. Παπαντωνίου και ο υπουργός Εσωτερικών κ. Αλ. Παπαδόπουλος είναι μερικοί από τους «μοναχικούς καβαλάρηδες» του ΠαΣοΚ. Πολλοί παρατηρούν προσεκτικά τη στάση του κ. Ευ. Βενιζέλου. Με πρώιμη πανεπιστημιακή σταδιοδρομία, θελκτικό δημόσιο λόγο και πολιτική οξυδέρκεια, θεωρείται πρόσωπο-κλειδί για τις εξελίξεις στη «μετά Σημίτη» εποχή και κυρίως «αν το ΠαΣοΚ χάσει τις επόμενες εκλογές και η χώρα έχει πρωθυπουργό 43 ετών». Στο Μέγαρο Μαξίμου επαινούν τις ικανότητές του, αλλά και πολλοί στον χώρο πέραν των «εκσυγχρονιστών» θα επιθυμούσαν να τεθεί επικεφαλής τους και του το έχουν προτείνει... Ρυθμιστής ο κ. Α. Τσοχατζόπουλος
Στην άλλη πλευρά του λόφου τα πράγματα τελούν υπό διαρκή αναμόρφωση μετά την ήττα του συνεδρίου. Ο κ. Ακης Τσοχατζόπουλος ύστερα από μια περίοδο προβληματισμών κατέληξε στην επιλογή του «μεγάλου και ενιαίου ΠαΣοΚ», όπως λένε οι φίλοι του, αποφεύγοντας ενέργειες που θα μπορούσαν να εκληφθούν ως διάθεση να παραμείνει «με το όπλο παρά πόδα». Αυτό εκ των πραγμάτων τον έφερε κοντά στον κ. Σημίτη, τον έβαλε στο στόχαστρο των «αντιφρονούντων» και ταυτόχρονα τον κατέστησε «ρυθμιστικό παράγοντα» στις ενδοκομματικές κρίσεις, όπως ήταν η συλλογή υπογραφών για τα εθνικά θέματα, το συνέδριο της Νεολαίας κλπ. Ο κ. Τσοχατζόπουλος είδε τη δημοτικότητά του να ενισχύεται, παρ' ότι έχασε τις δύο μάχες που έδωσε απέναντι στον κ. Σημίτη. Πολλοί λένε ότι τον ικανοποιεί η απήχηση στην κοινή γνώμη και δεν πρόκειται να διεκδικήσει άλλη φορά την προεδρία του ΠαΣοΚ. Η ομάδα με την οποία επιχείρησε να κερδίσει το προηγούμενο συνέδριο ­ τα γνωστά «βαρίδια» ­ τελεί υπό αποσύνθεση και ο ίδιος τηρεί στάση αναμονής ­ ή εφεδρείας ­ αρκούμενος προς το παρόν στη διαπίστωση ότι «όλοι μετράνε τι θα πει ο Ακης».
Υπάρχει ένας στενός κύκλος στελεχών με τα οποία συζητεί συχνά, όπως είναι οι κκ. Αντ. Κοτσακάς, Γ. Δασκαλάκης, Μαρία Αρσένη, Χ. Τσιόκας, Λ. Λωτίδης, Ι. Χαραλάμπους, Γ. Μωραΐτης, Αθ. Τσούρας, Γ. Βασιλακόπουλος, Γ. Αγραφιώτης, Ι. Σμπώκος, Σ. Αποστολόπουλος. Αλλα στελέχη, όπως οι κυρίες Σούλα Ευθυμίου, Τόνια Αντωνίου, οι κκ. Ν. Ζαμπουνίδης, Ν. Παπακυριαζής, Ελ. Τζιόλας, Χρ. Θεοδώρου, Ι. Κωνσταντινίδης, Μαρία Θωμά, Ι. Τσακλίδης, Ι. Καλαμακίδης, Ν. Ακριτίδης, Γ. Κίρκος, Π. Κουρουπλής, Κ. Μπακιρτζής, Ευ. Χωραφάς, βρίσκονται σε επαφή μαζί του. Το ίδιο συμβαίνει με παλαιούς «γεννηματικούς», όπως οι κκ. Π. Κατσιλιέρης, Ευτ. Κοντομάρης, Εμμ. Στρατάκης. Ανάλογα με το θέμα, ο κύκλος των συνομιλητών του διευρύνεται. Π.χ., με τους κκ. Ηλ. Κοντόπουλο, Σ. Στολτίδη, Χρ. Λιακόπουλο, Κ. Παπαντωνίου ή με τον πρόεδρο των εφοριακών κ. Α. Μακρυπίδη συζητεί για τα συνδικαλιστικά, με τον κ. Ι. Δριβελέγκα για τα αγροτικά, με τον κ. Ν. Δημάδη την εξωτερική πολιτική. Ωστόσο ορισμένοι παλαιοί φίλοι του κ. Τσοχατζόπουλου, όπως οι βουλευτές κκ. Ηλ. Βλαχόπουλος, Ροδούλα Ζήση, Γρ. Νιώτης, έχουν «υπερβολικά» καλές σχέσεις πλέον με τους «εκσυγχρονιστές». Οπως έχει και ο παλαιός συνεργάτης του κ. Ι. Μαγκριώτης, για τον οποίο λέγεται ότι ο κ. Ι. Παπαντωνίου εξέφρασε επιθυμία να πάρει ως υφυπουργό στην πλατεία Συντάγματος. Για να εξισορροπηθούν οι απώλειες, οι φίλοι του κ. Τσοχατζόπουλου προσβλέπουν σε κάποιους του «εκσυγχρονιστικού στρατοπέδου» που φέρονται ως δυσαρεστημένοι, όπως είναι οι κκ. Β. Κεδίκογλου, Λ. Κανελλόπουλος, Χ. Καστανίδης, Ι. Κουράκης.
Ο κ. Κ. Λαλιώτης, ο οποίος έπαιξε αναμφίβολα σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις τασσόμενος υπέρ του κ. Σημίτη στην εκλογή Πρωθυπουργού και εναντίον του στο συνέδριο, διανύει περίοδο «σιωπής». Απ' ό,τι φαίνεται, οι σχέσεις του τόσο με τον κ. Σημίτη ή με την κυρία Βάσω Παπανδρέου από τη μια πλευρά όσο και με τον κ. Α. Τσοχατζόπουλο ή τον κ. Απ. Κακλαμάνη και άλλους κορυφαίους του ΠαΣοΚ από την άλλη δεν έχουν λάβει την οριστική μορφή τους. Ορισμένοι λένε ότι αναμένει την «ανασύνθεση της ηγετικής ομάδας» και γι' αυτό βρέθηκε πολύ κοντά με την κυρία Παπανδρέου, που θέλει το ίδιο, για άλλους λόγους. Αλλοι προβλέπουν ότι θα είναι ο «κρίσιμος πόλος» αν εκ των πραγμάτων το ΠαΣοΚ οδηγηθεί σε συλλογικές ηγεσίες. Είναι γνωστές οι σχέσεις του με βουλευτές και στελέχη όπως οι κκ. Ευ. Αργύρης, Φ. Χατζημιχάλης, Γ. Κατσιμπάρδης, Δ. Κοσσυβάκης, Αλ. Βούλγαρης, Β. Γερανίδης, Β. Τόγιας κ.ά., ενώ επικοινωνία μαζί του επιθυμούν να έχουν και στελέχη του «παλαιού ΠαΣοΚ» που σήμερα κινούνται στους κύκλους των «προεδρικών» και τον είχαν θεωρήσει «υπεύθυνο» για την ανάδειξη του κ. Σημίτη στην πρωθυπουργία.