Ο οικονομικός πόλεμος ως πολεμολογική έννοια

Γράφει ο καθηγητής Νίκος Λυγερός

Ο οικονομικός πόλεμος δεν είναι μόνο ένα στοιχείο της γεωπολιτικής και δεν λειτουργεί σε φάση ειρήνης. Ο πόλεμος έχει ένα χαμαιλεοντικό χαρακτήρα, όπως λέει ο Clausewitz. Κατά συνέπεια, οι διαχωρισμοί είναι τεχνητοί. Ένα κλασσικό λάθος είναι να τον εντάξουμε στο κοινωνικό πλαίσιο της ειρήνης και να τον αντιμετωπίσουμε με τις μεθόδους της διαχείρισης κρίσεων....
Η αναποτελεσματικότητα αυτής της προσέγγισης φαίνεται όταν αυτός ο οικονομικός πόλεμος παίρνει διαστάσεις που δεν επιτρέπουν να μοντελοποιηθεί ως μια μάχη με τον ανάλογο τοπικό της χαρακτήρα. Μέσω της πολεμολογίας, ο οικονομικός πόλεμος παρουσιάζεται ως ένα φυσιολογικό γεγονός με όλα τα χαρακτηριστικά του πολέμου. Σε αυτό το νέο πλαίσιο, οι κώδικες αλλάζουν και όλες οι αναλύσεις γίνονται με έναν διαφορετικό τρόπο. Δεν είναι πλέον μια κατάσταση που προέρχεται από ένα φυσικό γεγονός, αλλά από μια στρατηγική κίνηση που έχει ένα στόχο και ένα κόστος, αν επιτευχθεί, και βέβαια επιπτώσεις σε άλλους τομείς. Αν εξετάσουμε την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, μόνο και μόνο σε πλαίσιο ειρήνης, έχουμε την εντύπωση ότι πρόκειται αποκλειστικά για ένα αποτέλεσμα που έχει ενδογενή αίτια. Ενώ η πραγματικότητα η πολεμολογική, ενσωματώνει φυσιολογικά το πρόβλημα του εξοπλισμού και του αμερικανικού πολέμου και όχι μόνο ανταγωνισμού. Άρα δεν είναι μόνο οι εσωτερικές τριβές που εξηγούν το γεγονός. Επιπλέον, το πολεμολογικό πλαίσιο επιτρέπει σε μια ορθολογική ανάλυση να προβλέψει την κατάσταση λόγω της όλης δομής. Και αυτή η δυνατότητα κάνει τη διαφορά. Δεν είναι πια ανάγκη να αναλύουμε το πρόβλημα ούτε ως ένα τυχαίο γεγονός, ούτε ως ένα σπάνιο. Πράγμα που σημαίνει πρακτικά ότι μπορεί να μελετηθεί στρατηγικά και όχι περιστασιακά, όπως γίνεται συνήθως. Έτσι αποφεύγουμε τη στρατηγική που προέρχεται αποκλειστικά από ένα τακτικό πλαίσιο που δεν έχει ορίζοντα παρά μόνο τη μέρα, δίχως στρατηγικό βάθος. Όσον αφορά στο καθαρά επιστημονικό πλαίσιο, η πρόσβαση σε στρατηγική οδηγεί σε ορθολογικές κινήσεις, οι οποίες μπορούν να κωδικοποιηθούν με τη θεωρία παιγνίων. Είναι ήδη γνωστό, ότι με συνεισφορά του ο John Nash πήρε το Βραβείο Νόμπελ Οικονομίας το 1994. Και αυτό δεν είναι τυχαίο. Έτσι, αυτό το εργαλείο είναι χρήσιμο και μάλιστα μπορεί να γενικευτεί για να εφαρμοστεί σε μεγαλύτερες διαστάσεις μέσω της θεωρίας αγορών. Τα εργαλεία, τα μαθηματικά και τα οικονομικά υπάρχουν και μπορούν να δουλέψουν ορθά σε βάθος χρόνου. Αν επιπλέον προσθέσουμε τη θεωρία του Ramsey και τη μορφοκλασματική ανάλυση, τότε το τεχνογνωσιακό οπλοστάσιο αποκτά τρομερές δυνατότητες ανάλυσης και σύνθεσης. Με αυτόν τον τρόπο συνειδητοποιούμε ότι ο οικονομικός πόλεμος, είναι απλώς μια ειδική περίπτωση πολέμου και όχι ένα αναλλοίωτο της ειρήνης. Οι κλασσικές προσεγγίσεις είναι βέβαια πιο διπλωματικές και παρουσιάζονται ευκολότερα από τους επικοινωνιολόγους, δίχως αυτό να σημαίνει ότι προτείνονται και πραγματικές λύσεις. Είναι λογικό, αφού το πλαίσιο του προβλήματος είναι λανθασμένο εξ αρχής, αλλά αφού ικανοποιεί τη μάζα για τι να το αλλάξουμε. Ενώ η πολεμολογία αδιαφορεί για το παρουσιαστικό, διότι ασχολείται με το πρόβλημα και τη λύση.