Γιατί οι τραπεζίτες δεν πήγαν στο Νταβός

«Διαμορφώνοντας τον κόσμο μετά την κρίση» είναι ο τίτλος του ετήσιου συνεδρίου το οποίο πραγματοποιείται στο Νταβός των ελβετικών Αλπεων και παρουσιάζει κάθε χρόνο σφαιρική άποψη για τις σημαντικότερες εξελίξεις στην παγκόσμια οικονομία. Είναι γεγονός ότι ο συγκεκριμένος τίτλος αντικατοπτρίζει την απίστευτη αλαζονεία των διοργανωτών, η οποία θα μας έκανε να γελάμε σε μια ανθηρή για την παγκόσμια οικονομία περίοδο, εν όψει όμως της ακόμη δυσκολότερης συγκυρίας που ακολουθεί προκαλεί μάλλον δυσθυμία. Η λέξη «διαμορφώνοντας» σημαίνει ότι υπάρχουν κάποιοι «λίγοι ευτυχείς» που έχουν τη δύναμη και την εξουσία να σχεδιάσουν εκ νέου τον κόσμο. Στον ίδιο τίτλο υπάρχει το «μετά την κρίση». Ποιος όμως πραγματικά γνωρίζει σε ποιο σημείο της κρίσης βρισκόμαστε, όταν μάλιστα αυτή παρουσιάζει σημάδια επιδείνωσης; Το μόνο συμπέρασμα το οποίο μπορούμε προς το παρόν να εξαγάγουμε είναι το εξής: κανείς δεν είναι σε θέση να προβαίνει σε αξιόπιστες προβλέψεις σχετικά με το συγκεκριμένο θέμα.

Για να πεισθούμε ότι το Νταβός απλώς έπεται των εξελίξεων αρκεί να θυμηθούμε ότι την περασμένη χρονιά οι συζητήσεις έκαναν λόγο για «εξαιρετική ανάπτυξη», οι αριθμοί που ακούγονταν ήταν ο ένας πιο αισιόδοξος από τον άλλο και τα κέρδη προοιωνίζοντο να συνεχισθούν εις το διηνεκές. Κάτι που δεν παρέλειψε να υπενθυμίσει ο Βλαντίμιρ Πούτιν : «Πριν από έναν χρόνο» είπε ο ρώσος ηγέτης «οι τότε παρόντες Αμερικανοί μάς μιλούσαν για τη θεμελιώδη σταθερότητα της αμερικανικής οικονομίας και για τις λαμπρές προοπτικές της». Εφέτος όμως κυριαρχεί το απόλυτο σκοτάδι! Δεν υπάρχει ούτε ένα ανώτατο στέλεχος εταιρείας το οποίο να μην αναφέρεται στις περίφημες «αναδιαρθρώσεις» οι οποίες μεταφράζονται σε ανεργία. Οσο για τους τραπεζίτες, αυτοί έλαμψαν διά της «σύσσωμης» απουσίας τους Εμειναν λοιπόν μόνοι να διαξιφίζονται οι πολιτικοί ηγέτες. Για τη ακρίβεια οι πρωθυπουργοί της Ρωσίας και της Κίνας, οι οποίοι επιδόθηκαν σε διγλωσσία. Αμφότεροι, με θαυμαστό είναι η αλήθεια τρόπο, άσκησαν κριτική σε ένα σύστημα το οποίο έχουν έως σήμερα ακολουθήσει πιστά. Ασφαλώς η Κίνα παραμένει επισήμως κομμουνιστική, κάτι που γνωρίζουν καλύτερα οι πολίτες της χώρας που ποθούν μεγαλύτερη ελευθερία. Απαιτεί όμως ιδιαίτερο θράσος για να κατηγορεί κάποιος όπως ο Γουέν Ζιαμπάο «την τυφλή αναζήτηση του κέρδους». Ας μας πουν λοιπόν οι κινέζοι ηγέτες σε τι συνίσταται η μεταστροφή της χώρας τους, αν όχι στην ανάδειξη του κέρδους σε απόλυτη προτεραιότητα; Ο ίδιος άλλωστε προσανατολισμός τούς φέρνει αντιμέτωπους την ώρα που η ανάπτυξη επιβραδύνεται θεαματικά, με σημαντικά κοινωνικά προβλήματα. Σε ανάλογο ύφος ο Πούτιν, ο οποίος μοιάζει να ζηλεύει τη φήμη του Στάλιν, μίλησε για τις Ηνωμένες Πολιτείες σαν να βρισκόμασταν στην εποχή του Ψυχρού Πολέμου. Θα ήταν ωστόσο άδικο να επικεντρωθούμε σε όλα αυτά καθώς τόσο ο κινέζος όσο και ο ρώσος ηγέτης έδειξαν σημάδια κατευνασμού της κρίσης καθώς φοβούνται ότι η οικονομική συγκυρία ίσως απαιτήσει κάτι περισσότερο από τον κοινό συντονισμό δράσης. Ως προς αυτό ο ρώσος πρόεδρος φάνηκε περισσότερο εκδηλωτικός καθώς εξέφρασε την ανησυχία, την οποία δεν μπορούμε παρά να συμμεριστούμε, για το ενδεχόμενο επιστροφής στον προστατευτισμό, υπογραμμίζοντας παράλληλα την ανάγκη για την υιοθέτηση κοινών λύσεων. Είναι αλήθεια άλλωστε ότι η διάρκεια της κρίσης στη Ρωσία αναγκάζει τον μέχρι πρότινος «απειλητικό» Πούτιν να ρίξει νερό στο κρασί του. Τόσο ο Γουέν Ζιαμπάο όσο και ο Βλαντίμιρ Πούτιν χρησιμοποίησαν περίπου τις ίδιες λέξεις στην προσπάθειά τους να εγγυηθούν στους ξένους επενδυτές την αξιοπιστία των οικονομιών τους, αναφερόμενοι όχι μόνο σε «κοινά συμφέροντα» αλλά ακόμη και στην «αλληλεξάρτηση».

Πέρα από το πολιτικό ενδιαφέρον αυτών των μηνυμάτων, τα οποία απευθύνθηκαν στον νέο ένοικο του Λευκού Οίκου της Ουάσιγκτον, χάρη στο Νταβός επιβεβαιώνεται κάτι που από πολύ παλιά γνωρίζει ο πολύς κόσμος: όταν όλα πηγαίνουν καλά, τότε αυτό οφείλεται σε ορισμένες «φωτισμένες προσωπικότητες», τραπεζίτες και μεγαλοεπιχειρηματίες των οποίων ο πλούτος αποτελεί εχέγγυο χρηστής διαχείρισης· από αυτή την άποψη όλοι οι προσκεκλημένοι στο Νταβός ανήκουν στην πλευρά των νικητών! Οταν όμως τα πράγματα παίρνουν αρνητική τροπή, τότε κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη. Μόνο υπεύθυνο είναι το σύστημα! Ετσι στο Νταβός δεν βρέθηκε κανένας να δικαιολογήσει τα λάθη των οικονομικών ηγετών, ούτε καν να αναφερθεί σε αυτά.

Είναι αυτονόητο ότι την ώρα πουβρίσκεται σε εξέλιξη μια συστημική κρίση θα ήταν άτοπο και επικίνδυνο να επιδοθούμε σε ένα νέου είδους «κυνήγι μαγισσών». Υπάρχουν όμως όρια στην ανευθυνότητα, τα οποία θα πρέπει να αντιληφθούν οι ίδιοι οι ιθύνοντες. Σε διαφορετική περίπτωση το μόνο που κάνουν είναι να εδραιώνουν ένα βαθύ αίσθημα αδικίας στην κοινή γνώμη, το οποίο με τα σειρά του μεταθέτει τη στιγμή που θα επανακάμψει η εμπιστοσύνη και θα διαφανεί η έξοδος από την κρίση. Για την ώρα ο μόνος που δικαιούται να προαναγγέλλει το «φως στο βάθος του τούνελ» είναι ο κινέζος πρωθυπουργός. Ολοι γνωρίζουμε τι ακολούθησε της δήλωσης του αμερικανού προέδρου Χούβερ ο οποίος ανήγγειλε το 1929 την «ευημερία στο τέλος του δρόμου». Ας ελπίσουμε ότι ο κινέζος ηγέτης, ελλείψει μιας βελτιωμένης εκδοχής του καπιταλισμού, θα καταφέρει να διαβάσει καλύτερα τα αστέρια!

Ο κ. Ζαν-Μαρί Κολομπανί είναι ένας από τους εγκυρότερους ευρωπαίους δημοσιογράφους, πρώην διευθυντής της εφημερίδας «Le Μonde». Το τακτικό, ανά Κυριακή, άρθρο του είναι γραμμένο αποκλειστικά για «Το Βήμα».