Μονόδρομος ο νέος δανεισμός του Δημοσίου

της Δώρας Μαυρομάτη

Η προσφυγή σε νέο εξωτερικό δανεισμό φαίνεται ότι θα είναι μία από τις πρώτες κινήσεις της νέας κυβέρνησης, ήδη από την 5η Οκτωβρίου, καθώς ανεξάρτητα από τα τελικά νούμερα για το ταμειακό ή το δημοσιονομικό έλλειμμα, το αναμφισβήτητο γεγονός είναι ότι τα ελλείμματα στο τέλος του έτους θα είναι δραματικά υψηλά και τα ταμεία του κράτους σχεδόν άδεια.

Πληροφορίες μάλιστα από την Τράπεζα της Ελλάδος αναφέρουν ότι το απόθεμα του λογαριασμού που τηρεί εκεί το Δημόσιο, μόλις και μετά βίας επαρκεί για την κάλυψη των αναγκών μέχρι τα μέσα Οκτωβρίου.

Επίσης είναι ήδη ξεκάθαρο ότι έχει σχεδόν εξανεμιστεί το απόθεμα του περίφημου εμπροσθοβαρούς και πανάκριβου δανεισμού στον οποίο είχε καταφύγει η κυβέρνηση τους πρώτους μήνες του έτους, τονίζοντας μάλιστα ότι ο επιπλέον δανεισμός τον οποίο είχε πραγματοποιήσει όχι μόνο θα επαρκούσε για τις ανάγκες του 2009 αλλά θα δημιουργούσε και βάση για το επόμενο έτος. Σήμερα η κατάσταση είναι πλήρως διαφοροποιημένη και εξαιρετικά πιο δυσμενής.

Το ελληνικό Δημόσιο έχει δανειστεί από τις αρχές του έτους περίπου 56 δισ. ευρώ έναντι αρχικού στόχου για δανεισμό ύψους 44 δισ. ευρώ υπό την πίεση της συνεχούς αύξησης των ελλειμμάτων. Υπενθυμίζεται ότι όλο το δανειακό πρόγραμμα του 2009 έχει καλυφθεί από το πρώτο εξάμηνο.

ΑΓΚΑΘΙ ΤΑ ΥΨΗΛΑ SPREAD

Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι πως ο δανεισμός αυτός συνήφθη με εξαιρετικά επαχθείς όρους, καθώς το κόστος ήταν ιδιαίτερα υψηλό. Είναι δύσκολο να λησμονηθούν οι δύσκολες εκείνες ημέρες που το spread των ελληνικών ομολόγων εκτοξευόταν κοντά στις 300 μονάδες βάσης έναντι των γερμανικών ομολόγων αναφοράς, κάτι που σημαίνει απλά ότι η Ελλάδα δανειζόταν με επιτόκιο κατά 3% υψηλότερο από τη Γερμανία.

Και αυτό τόσο κατ’ αρχάς λόγω της διεθνούς κρίσης και της μεγάλης προσφυγής όλων των κρατών στις αγορές για δανεισμό τα κεφάλαια ήταν περιορισμένα και άρα το κόστος τους πολύ υψηλό. Πέραν αυτού η Ελλάδα όπως και άλλες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου χαρακτηρίστηκαν ως εξαιρετικά υψηλού ρίσκου και οι δανειστές της συνεχώς πίεζαν ανοδικά το premium με το οποίο χρηματοδοτούσαν το ελληνικό χρέος.

Υπενθυμίζεται μάλιστα ότι έκαναν την εμφάνισή τους στον διεθνή Τύπο δημοσιεύματα που έκαναν λόγο για αδυναμία της ελληνικής κυβέρνησης να καλύψει τον δανεισμό της, κάτι που βέβαια διαψεύστηκε πανηγυρικά, καθώς από την αρχή οι ελληνικές εκδόσεις γίνονταν ανάρπαστες μεταξύ των δανειστών, φυσικά με... το αζημίωτο.

Ετσι, το ελληνικό Δημόσιο κάλυψε μεν τις ανάγκες του με υψηλό όμως κόστος, ενώ στη συνέχεια, λόγω της συνεχούς αύξησης των ελλειμμάτων, προχωρούσε σε υπερβάσεις έναντι του αρχικού στόχου. Ακριβώς δε λόγω των συνθηκών αυτών αναγκάστηκε και πολλαπλασίασε τις βραχυπρόθεσμες εκδόσεις, δηλαδή τις εκδόσεις εντόκων γραμματίων που τα τελευταία χρόνια είχαν εγκαταλειφθεί λόγω του υψηλού τους κόστους.

Σήμερα, μέσω εντόκων γραμματίων το Δημόσιο έχει αντλήσει περίπου 9 δισ. ευρώ. Το υπόλοιπο ποσό αντλήθηκε μέσω δύο εκδόσεων 10ετών ομολόγων με αποδόσεις 6,13% και 5,53%, δύο εκδόσεων 3ετών ομολόγων με αποδόσεις 4,38% και 3,64% και δύο εκδόσεων 5ετών ομολόγων με αποδόσεις 5,50% και 4,98%.

ΤΟ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΟ ΕΛΛΕΙΜΜΑ

Ο δανεισμός που έχει μέχρι σήμερα συναφθεί είναι πλέον προφανές ότι δεν καλύπτει τις τεράστιες ανάγκες που έχουν δημιουργηθεί και την επίσης τεράστια υπέρβαση των ελλειμμάτων. Ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι τελικώς το δημοσιονομικό έλλειμμα θα φθάσει το δραματικό επίπεδο του 10% του ΑΕΠ, κάτι που θέτει την Ελλάδα σε μία πολύ δυσμενή θέση έναντι της Κομισιόν με την οποία θα πρέπει να διαπραγματευτεί τη δημοσιονομική πολιτική των επόμενων ετών προκειμένου να πάρει την αναγκαία παράταση για τη μείωση του ελλείμματος.

Η διαπραγμάτευση αυτή θα είναι πολύ επαχθής, με στόχο μάλιστα παράταση για διάστημα που να ξεπερνά τα δύο χρόνια. Σε αυτή την περίοδο και προκειμένου να επανέλθουμε σε έλλειμμα κάτω του 3% θα πρέπει ουσιαστικά να εξοικονομηθούν περί τα 20 δισ. ευρώ πρόσθετα έσοδα και σίγουρα οι ρυθμοί ανάπτυξης να έχουν θετικό πρόσημο.

ΔΡΑΜΑΤΙΚΗ Η ΕΙΚΟΝΑ ΤΟΥ ΤΑΜΕΙΑΚΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ

Αντίστοιχα δραματική είναι και η εικόνα του ταμειακού ελλείμματος. Είναι χαρακτηριστικό ότι σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Τράπεζας της Ελλάδος, τον Αύγουστο το ταμειακό έλλειμμα της χώρας εκτινάχθηκε σε νέα ύψη-ρεκόρ, προδιαγράφοντας την εξαιρετικά δυσμενή κατάληξη του δημοσιονομικού ελλείμματος στο τέλος του 2009.

Συγκεκριμένα, το έλλειμμα της κεντρικής κυβέρνησης διαμορφώθηκε στο 8% του ΑΕΠ τον Αύγουστο, επίπεδο που αντιστοιχεί σε 20 δισ. ευρώ, έναντι 10,6 δισ. ευρώ τον αντίστοιχο μήνα πέρυσι. Σημειώνεται ότι τον Ιούλιο 2009 ήταν 7,9% του ΑΕΠ, τον Ιούνιο 7,2% του ΑΕΠ, ενώ πέρυσι τον Αύγουστο ήταν 4,4% του ΑΕΠ. Τον Δεκέμβριο του 2008 το έλλειμμα είχε διαμορφωθεί στα 17,107 δισ. ευρώ (7% του ΑΕΠ).

Η πορεία αυτή του ταμειακού ελλείμματος είναι το αποτέλεσμα της αδυναμίας επίτευξης των στόχων του προϋπολογισμού τόσο στο σκέλος των εσόδων όσο και σε αυτό των δαπανών. Είναι γνωστό ότι στο πρώτο εξάμηνο του έτους τα έσοδα από τη φορολογία των μεγάλων επιχειρήσεων ήταν μειωμένα κατά 12,1%. Κάμψη ρεκόρ 10,1% εμφανίζουν στο ίδιο διάστημα και τα έσοδα από τον ΦΠΑ.

Αντίθετα, αύξηση 33% εμφανίζουν τα έσοδα από τους φόρους στα καύσιμα. Σημαντική υστέρηση παρουσιάζεται και στο μέτωπο των εισπράξεων από το ΕΤΑΚ, από το οποίο αξίζει να σημειωθεί ότι ο προϋπολογισμός προσδοκούσε έσοδα ύψους 1 δισ. ευρώ. Σήμερα έχουν βεβαιωθεί μόνο 700 εκατ. ευρώ και έχουν εισπραχθεί 200 εκατ. ευρώ. Αντίστοιχη είναι η εικόνα και στο μέτωπο της έκτακτης εισφοράς, όπου έχουν βεβαιωθεί 200 εκατ. ευρώ και έχει εισπραχθεί το 1/3.

Κατά συνέπεια, η προσφυγή σε νέο δανεισμό που μάλιστα μπορεί να φθάσει και τα 20 δισ. ευρώ θα είναι θέμα άμεσης προτεραιότητας προκειμένου να καλυφθούν τόσο τα ελλείμματα όσο και οι υποχρεώσεις αναχρηματοδότησης τίτλων του Δημοσίου που λήγουν, συνολικής αξίας 18 δισ. ευρώ.

Αυτό δε είναι μία εξέλιξη που δεν θα περάσει απαρατήρητη από τις αγορές που χρηματοδοτούν το ελληνικό χρέος και σε συνδυασμό με τη στάση της Επιτροπής έναντι των κινήσεων της νέας κυβέρνησης θα προσδιορίσουν και τη στάση των ξένων επενδυτών και άρα το κόστος χρηματοδότησης.

Καθοριστικό ρόλο θα παίξει το οικονομικό πρόγραμμα δημοσιονομικής εξυγίανσης της νέας κυβέρνησης, αλλά και το κατά πόσον θα πειστούν οι Βρυξέλλες για την αποτελεσματικότητα των κινήσεων αυτών, από την οποία εξάλλου θα κριθεί και το αν θα δοθεί στη χώρα παράταση για τη μείωση του ελλείμματος.

Ενδεικτικές του κλίματος και της προσέγγισης των ξένων αναλυτών στην ελληνική υπόθεση είναι οι πρόσφατες εκτιμήσεις του κ. Marko Mrsnik, αναλυτή της Standars & Poor's, ο οποίος τονίζει πως η βελτίωση της κατάστασης των δημόσιων οικονομικών στην Ελλάδα είναι μία τεράστια πρόκληση, καθώς η αδυναμία πειθαρχίας στο μέτωπο των δαπανών δίνει συνέχεια στον εφιάλτη του ελλείμματος.