Η «κοινωνία των κολλητών»

Tου Σταυρου Λυγερου

Το ζήτημα της διαφθοράς, που συζητήθηκε χθες στη Βουλή, είναι πολύ περισσότερο επίκαιρο από όσο εκ πρώτης όψεως φαίνεται. Δεν πρόκειται μόνο για ηθικό πρόβλημα. Εχοντας προσλάβει ενδημικό χαρακτήρα, τείνοντας να καταστεί περισσότερο κανόνας με εξαιρέσεις παρά εξαίρεση του κανόνα, η διαφθορά έχει οργανική σχέση με την οξύτατη δημοσιονομική κρίση.

Στην κορυφή της κοινωνικής πυραμίδας η διαφθορά έχει συνήθως τη μορφή της διαπλοκής. Το σκάνδαλο Siemens μάς υπενθύμισε ότι οι μεγάλες εταιρείες που κάνουν δουλειές με το κράτος «λαδώνουν» κόμματα, πολιτικούς και υπηρεσιακούς παράγοντες. Παρ’ όλα αυτά, είναι άγραφος, αλλά ισχυρός κανόνας το πολιτικό χρήμα να αντιμετωπίζεται από τις ελεγκτικές αρχές σαν «ιερή αγελάδα».

Υπενθυμίζουμε την υπεκφυγή Σημίτη. Οταν του ετίθετο το πρόβλημα οχυρωνόταν πίσω από τη νομικίστικη και όχι πολιτική θέση: «Οποιος έχει στοιχεία να τα καταθέσει στον εισαγγελέα». Τη στάση αυτή, που ως αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης κατήγγειλε ο Κώστας Καραμανλής, την υιοθέτησε ως πρωθυπουργός! Η στάση αυτή αποσκοπεί στο πάγωμα του δημόσιου ελέγχου και στην παράκαμψη του γεγονότος ότι τα σκάνδαλα δεν είναι μόνο μεμονωμένα περιστατικά. Πηγάζουν και ευνοούνται από μια νοσηρή πολιτική πραγματικότητα. Η μετατροπή του δάσους σε μεμονωμένα δένδρα τελικώς λειτουργεί ως μηχανισμός συγκάλυψης. H εξατομίκευση του φαινομένου είναι απαραίτητη για την ποινική δίωξη, αλλά όχι για θεσμικές παρεμβάσεις.

Η τάση των κυβερνήσεων να οχυρώνονται πίσω από τη Δικαιοσύνη δεν είναι ούτε νομικισμός ούτε απλώς υπεκφυγή. Είναι ένας πολύ βολικός τρόπος να διεκπεραιώνουν όπως τις συμφέρει υποθέσεις και σκάνδαλα, χωρίς να αναλαμβάνουν την ευθύνη των σχετικών χειρισμών. Ακριβώς γι’ αυτό ο έλεγχος της δικαστικής εξουσίας είναι παράγοντας πολιτικής ισχύος και πάγια επιδίωξη της εκτελεστικής εξουσίας.

Η Λερναία Υδρα της διαπλοκής/διαφθοράς δηλητηριάζει τις ηθικές αξίες, διαβρώνει το κράτος δικαίου και προκαλεί πολλαπλές δημοσιονομικές βλάβες. Ευθύνεται όχι μόνο για τη λεηλασία, αλλά συχνά και για τη σπατάλη του δημοσίου χρήματος. Οι πολίτες επιβαρύνονται υπέρμετρα και ως φορολογούμενοι και ως χρήστες των υπηρεσιών του Δημοσίου. Βαρύτατες είναι οι επιπτώσεις και στο επίπεδο της οικονομικής ανάπτυξης. Η διαπλοκή/διαφθορά νοθεύει τον υγιή ανταγωνισμό και αποτρέπει παραγωγικές πρωτοβουλίες. Με άλλα λόγια, λειτουργεί σαν καρκίνωμα, που ωθεί τη χώρα σε παρατεταμένη παρακμή και υπονομεύει το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.

Για να μπορούν οι πολιτικές ελίτ να εξασφαλίζουν την ανοχή της κοινωνίας στα δικά τους χρυσοφόρα παιχνίδια διαπλοκής ανέχονται την ωμή διαφθορά στη βάση. Ο κομματισμός στο κράτος λειτουργεί ως ευνοϊκό περιβάλλον ανάπτυξης της διαφθοράς. Η υποχώρηση του κομματισμού, όμως, δεν σημαίνει υποχώρηση του φαινομένου. Ακολουθώντας το παράδειγμα των ελίτ και η διαφθορά στη βάση της πυραμίδας χρησιμοποιεί πια το μοντέλο της «κοινωνίας των κολλητών»! Κομματικά πολύχρωμοι «κολλητοί», στη στέρεη βάση του αμοιβαίου οφέλους.