Το φάσμα της κοινωνικής ανάφλεξης

Tου Σταύρου Λυγερού

Το τίμημα για τη διάσωση από τη χρεοκοπία είναι ιδιαιτέρως οδυνηρό. Οι διαβεβαιώσεις του πρωθυπουργού ότι δεν θα απαιτούνταν πρόσθετα μέτρα αποδείχθηκαν ρητορική χωρίς αντίκρισμα. Στο σημείο όπου είχαν φθάσει τα πράγματα, όμως, η κυβέρνηση ήταν όμηρος. Η μόνη δυνατότητά της να επηρεάσει τις αποφάσεις των κηδεμόνων ήταν να τους πείσει με κάποια επιχειρήματα.
Τα πράγματα θα μπορούσαν να ήταν διαφορετικά εάν ο Γιώργος Παπανδρέου είχε διαχειρισθεί αλλιώς τη δημοσιονομική βόμβα που κληρονόμησε. Αντί να προσπαθήσει να την απενεργοποιήσει, προκάλεσε την έκρηξή της και αύξησε το κόστος. Αυτά, όμως, είναι παρελθόν και έχουν σημασία μόνο για την κατανομή των πολιτικών ευθυνών στην πρώην και στη νυν κυβέρνηση.
Η κοινή γνώμη ρίχνει το ανάθεμα στους πολιτικούς, κατηγορώντας τους για ανικανότητα, διαφθορά και εξυπηρέτηση ιδιωτικών συμφερόντων. Οι κατάρες και η απαίτηση να...
...επιστραφούν τα κλεμμένα από μόνες τους δεν ωφελούν. «Το ψάρι βρωμάει από το κεφάλι», αλλά και η κοινωνία δεν είναι αθώα. Ανάμεσα στο πολιτικό σύστημα και στους ψηφοφόρους υπάρχει καθεστώς άρρητης συναλλαγής. Η αμφίδρομη αυτή ένοχη ανοχή διέχυσε στην κοινωνική πυραμίδα την ιδεολογία της ευκολίας και της αρπαχτής, διαβρώνοντας τις αξίες και εγκλωβίζοντας τις αναπτυξιακές δυνατότητες.
Απ’ αυτή την άποψη, η κρίση έχει το θετικό ότι καθιστά εξόφθαλμη την πραγματική εικόνα της χώρας, διαλύοντας χρόνιες ψευδαισθήσεις και υποκριτικά ιδεολογήματα. Από την άλλη πλευρά, όμως, αυτά που εκατομμύρια Ελληνες μικρομεσαίοι θεωρούσαν σταθερές του βίου τους παύουν να ισχύουν. Εχοντας υποστεί έναν επικοινωνιακό βομβαρδισμό, οι πολίτες έχουν περιέλθει σε πολιτικοψυχολογική αμφιθυμία. Δυσφορούν για τα μέτρα, αλλά κατανοούν ότι πρέπει κάτι να γίνει για να αποφευχθούν τα χειρότερα. Με τον πέλεκυ της οικονομικής καταστροφής πάνω από το κεφάλι και χωρίς εναλλακτική λύση ανέχονται προς το παρόν την πολιτική της κυβέρνησης Παπανδρέου.
Η ανοχή δεν οφείλεται μόνο στην έλλειψη εναλλακτικής λύσης. Οφείλεται και στο γεγονός ότι τα μέτρα–σοκ έχουν εισπραχθεί από την κοινωνία κυρίως ως πληροφορία. Οταν θα εισπραχθούν ως επώδυνο βίωμα, όταν τα εισοδήματα των μισθωτών δεν θα επαρκούν για να καλύψουν τις τρέχουσες ανάγκες τους, όταν η ανεργία θα εκτοξευθεί κι όταν ένα πλήθος μικρομεσαίων επιχειρηματιών θα αντιμετωπίσει τη χρεοκοπία, κανείς δεν μπορεί να προβλέψει τις αντιδράσεις.
Το γεγονός ότι ο πρωθυπουργός θέτει διλήμματα που επιδέχονται μονοσήμαντη απάντηση, όπως και το γεγονός ότι αυτή την στιγμή δεν υπάρχει θεσμική εναλλακτική λύση στο πρόβλημα της διακυβέρνησης, δεν αρκούν για να ανασχέσουν την κοινωνική δυναμική. Οσο πιο πολύ καθυστερήσει, τόσο πιο εκρηκτική θα είναι η εκδήλωσή της. Με άλλα λόγια, όσο πιο αναποτελεσματική αποδεικνύεται η πολιτική διαδικασία τόσο πιο πιθανό θα καθίσταται το ενδεχόμενο κοινωνικής ανάφλεξης. Η εκτόξευση της εγκληματικότητας είναι αλάνθαστο σημάδι ότι η θερμοκρασία στα υπόγεια της κοινωνίας ανεβαίνει επικίνδυνα.